ΚΑΘ. ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΠΑΤΣΑΛΗΣ, Καταξιωμένο κέντρο υπηρεσιών υγείας, έρευνας και αριστείας

Στα 30 αυτά χρόνια, γεμάτα από συνεχείς προκλήσεις, κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές και έντονο ανταγωνισμό, το Ινστιτούτο παρέμεινε πιστό στους στόχους του, ακολουθώντας ένα σύγχρονο ρόλο και ανταποκρινόμενο στις ανάγκες του 21ου αιώνα.  Θεωρώ ότι το Ινστιτούτο όλα αυτά τα χρόνια εδραίωσε την παρουσία του βασιζόμενο πάνω σε σημαντικούς στρατηγικούς πυλώνες και πολιτικές και στις οποίες πρέπει να μείνει σταθερό στην πορεία στις επόμενες δεκαετίες.

 

+++

 

Το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου συμπληρώνει φέτος 30 χρόνια ζωής και προσφοράς.  Έχει καταξιωθεί στην συνείδηση των συμπατριωτών μας ως ένα αξιόπιστο κέντρο παροχής υπηρεσιών υγείας, και διεθνώς ως ένα ερευνητικό και ακαδημαϊκό κέντρο αριστείας.

Είχα την ευτυχία να το υπηρετήσω για 22 χρόνια από την θέση του Διευθυντή Τμήματος από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του, από τη θέση του Καθηγητή, Provost και Γενικού Διευθυντή της Σχολής και από την θέση του Γενικού Εκτελεστικού Ιατρικού Διευθυντή του Ινστιτούτου.  Υπηρέτησα το Ινστιτούτο με τιμή και αφοσίωση και νιώθω μεγάλη περηφάνεια που αποτέλεσα μέρος της ανάπτυξής του και της προσφοράς του στην επιστήμη και την κοινωνία.

Καταθέτω πρώτα και πάνω από όλα την αναγνώριση και τις θερμές ευχαριστίες στους ανθρώπους που εργάστηκαν για να δημιουργηθεί και  αναπτυχθεί. Τον Δρ. Λεύκο Μίτλετον, ιδρυτή και πρώτο διευθυντή του Ινστιτούτου, την Αμερικάνικη κυβέρνηση για την αρχική χρηματοδότηση, την Κυπριακή Δημοκρατία για την διαχρονική οικονομική και πολιτική στήριξη, τον Σύνδεσμο Μυοπαθών Κύπρου για την διαχρονική και σταθερή στήριξη, τα εκάστοτε Διοικητικά Συμβούλια του Ινστιτούτου για την αφιλοκερδή συνεισφορά τους και βεβαίως πάνω απ’ όλα το ανθρώπινο δυναμικό του Ινστιτούτου για την πίστη, την σκληρή δουλειά και τον ζήλο που επέδειξαν όλα αυτά τα χρόνια, γιατί χωρίς αυτούς, το Ινστιτούτο δεν θα ήταν αυτό που είναι σήμερα.

Το Ινστιτούτο είχε μια πορεία κατά την  οποία οι άνθρωποι που το υπηρέτησαν έμειναν πιστοί στο όραμα που έθεσαν οι ιδρυτές του και εργάστηκαν πολύ σκληρά και ομαδικά για να ανταπεξέλθει προβλημάτων σε δύσκολες εποχές, να αναπτυχθεί και να εδραιωθεί ως ένα από τα καλύτερα Ινστιτούτα της Ευρώπης. Ανατρέχουμε στην μέχρι σήμερα πορεία του και ταυτόχρονα οφείλουμε να οραματιζόμαστε στο μέλλον του Ινστιτούτου μέσα στην Κύπρο και μέσα στο παγκόσμιο επιστημονικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.

Το όραμα της ίδρυσης του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, όπως το έθεσαν αρχικά οι ιδρυτές του το 1990, είναι η ανάπτυξη ενός δικοινοτικού, ιατρικού, ερευνητικού και ακαδημαϊκού ινστιτούτου το οποίο να παράγει πρωτοποριακή έρευνα, να παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες και να προσφέρει εκπαίδευση, στους τομείς της Νευρολογίας, της Γενετικής και των Βιοϊατρικών Επιστημών.

Η ίδρυση του Ινστιτούτου το 1990 ήταν ιστορικής σημασίας και έφερε μια σημαντική αλλαγή στα ιατρικά, επιστημονικά και κοινωνικά δρώμενα της Κύπρου.  Ήταν μια εποχή άγονη, με την επιστημονική και ερευνητική δραστηριότητα πολύ υποβαθμισμένη. Η Κύπρος ήταν σχεδόν χωρίς παρουσία στον παγκόσμιο επιστημονικό χάρτη, χωρίς αξιόλογες επιστημονικές υποδομές, ενώ η ανάπτυξη και χρηματοδότηση ανταγωνιστικής έρευνας, ήταν ανύπαρκτη.  Οι Κύπριοι ασθενείς δε στο τομέα των νευρολογικών και γενετικών παθήσεων, δεν είχαν την ευκαιρία να λάβουν μια εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα και εξειδικευμένες εργαστηριακές υπηρεσίες.

Με την ίδρυση του Ινστιτούτου αναπτύχθηκαν τα τμήματα της Κλινικής Νευρολογίας, της Κλινικής Γενετικής, της Μοριακής Βιολογίας, της Κυτταρογενετικής, της Βιοχημικής Γενετικής, της Μοριακής Ιολογίας και της Μοριακής Παθολογίας - Ηλεκτρονικού Μικροσκοπίου και Μοριακής Παθολογίας. Στην πρώτη αυτή δεκαετία, το Ινστιτούτο καταφέρνει να δημιουργήσει  τις πρώτες αναβαθμισμένες και τεχνολογικά εξελιγμένες υποδομές και ένα πυρήνα νέων και πολύ αξιόλογων επιστημόνων.  Οι δράσεις του Ινστιτούτου παρουσίασαν τα πρώτα αξιόλογα επιστημονικά αποτελέσματα στο εξωτερικό και προσφέρθηκαν για πρώτη φορά αναβαθμισμένες ιατρικές και εργαστηριακές υπηρεσίες στους Κύπριους ασθενείς, στους τομείς της Νευρολογίας και Γενετικής. Αναπτύχθηκαν τα πρώτα εθνικά προγράμματα και υπηρεσίες, όπως ειδικές κλινικές Νευρολογίας και Γενετικής, πρόγραμμα προγεννητικού και μεταγεννητικού ελέγχου για την θαλασσαιμία, το σύνδρομο Down και των άλλων χρωμοσωμικών συνδρόμων, πρόγραμμα ελέγχου του καρκίνου του μαστού, των μεταβολικών παθήσεων, των νευρολογικών και νευρομυικών παθήσεων, των ιογενών νοσημάτων και άλλων. Το Ινστιτούτο εξασφάλισε τις πρώτες ερευνητικές χρηματοδοτήσεις από το εξωτερικό, αναπτύχθηκαν οι πρώτες συνεργασίες με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού και δημοσιεύθηκαν οι πρώτες ερευνητικές μελέτες σε έγκυρα διεθνή περιοδικά.  Στο ακαδημαϊκό μέρος οι πρώτοι μεταπτυχιακοί φοιτητές ολοκλήρωσαν διδακτορικές σπουδές στο Ινστιτούτο, σε συνεργασία με Πανεπιστήμια του εξωτερικού.

Στην δεύτερη δεκαετία, το Ινστιτούτο είχε τεράστια ανάπτυξη. Κατάφερε να τριπλασιάσει τους προϋπολογισμούς του, το ανθρώπινο δυναμικό του, τις υποδομές του, το ερευνητικό, ιατρικό και ακαδημαϊκό του έργο και να τύχει μεγάλης αναγνώρισης ως επιστημονικό κέντρο αριστείας στη Κύπρο και το εξωτερικό. 

Κατάφερε να πείσει την πολιτεία να αυξήσει σημαντικά τους προϋπολογισμούς του, έτσι ώστε να έχει τους οικονομικούς πόρους για μεγάλη ανάπτυξη.  Σταθμός στην πορεία αυτή ήταν η «Θεσμοθέτηση του Ινστιτούτου», η οποία επιτεύχθηκε μέσα από μια πολύ ισχυρή διαχρονική συμφωνία με το κράτος και η οποία διασφάλιζε την εσαεί κατοχύρωση της χρηματοδότησής του, ώστε να επιτελεί τα υφιστάμενα αλλά και μελλοντικά ιατρικά, ερευνητικά και ακαδημαϊκά του προγράμματα.  Η Θεσμοθέτηση του Ινστιτούτου προσέφερε οικονομική και επιστημονική σταθερότητα και ανάπτυξη.  Το Ινστιτούτο κατάφερε να αυξήσει το προσωπικό του με πολλούς νέους ιατρούς, επιστήμονες και υποστηρικτικό προσωπικό, αποκτώντας μια κρίσιμη πλέον μάζα ανθρώπινου και πολύ αξιόλογου δυναμικού. Κατάφερε να αναπτύξει περαιτέρω τις κλινικές και ερευνητικές υποδομές του, καλύπτοντας ένα ευρύτερο φάσμα τομέων της Νευρολογίας, Γενετικής και Βιοϊατρικών επιστημών.  Δημιουργήθηκαν νέα τμήματα στο τομέα της Κλινικής Νευρολογίας με πέντε Νευρολογικές Κλινικές με εξειδίκευση σε Νευρολογικές, Νευρομυικές και Νευροεκφυλιστικές παθήσεις καθώς και ενίσχυση του Τμήματος Κλινικής Γενετικής.  Στις Βιοϊατρικές επιστήμες μετεξελίχθηκε το Τμήμα Μοριακής Βιολογίας σε τέσσερα Τμήματα Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής με εξειδίκευση στην Θαλασσαιμία, τις Καρδιαγγειακές Παθήσεις και την Δικανική Γενετική, την Νευρογενετική και τη Μοριακής Γενετική, Λειτουργία και Θεραπεία.  Αναπτύχθηκαν αργότερα δύο νέες ερευνητικές μονάδες στην Αναπτυξιακή Βιολογία και στην Μεταφραστική Γενετική, ενώ επίσης αναπτύχθηκαν και νέες κεντρικές υποδομές, όπως το ArrayCGH Facility, το Confocal Microscopy, το Animal House κ.α Επιπρόσθετα όλα τα τμήματα του Ινστιτούτου διαπιστεύθηκαν από διεθνείς οργανισμούς πιστοποίησης όπως CAP, ISO 15189 και ανέπτυξαν ελέγχους ποιότητας σε διεθνές επίπεδο.

Ανταποκρινόμενο στις ανάγκες των πολιτών και της πολιτείας, ανέπτυξε επίσης πολλά εξειδικευμένα και άλλα εθνικά προγράμματα στους τομείς των υπηρεσιών, της έρευνας και της εκπαίδευσης.  Στο τομέα των υπηρεσιών ανέπτυξε κλινικές και εργαστηριακές υπηρεσίες για ασθενείς που αφορούν ένα πολύ μεγάλο μέρος των συχνών και σπάνιων νοσημάτων.  Περισσότερες από 400 εξειδικευμένες εξετάσεις αναπτύχθηκαν συνολικά από όλα τα τμήματα του Ινστιτούτου και παρέχονταν περισσότερες από 60,000 εξετάσεις τον χρόνο καθιστώντας το Ινστιτούτο ως Κέντρο Αναφοράς στην χώρα μας. Επίσης αναπτύχθηκαν περαιτέρω τα εθνικά προγράμματα όπως αυτό της γενετικής ταυτοποίησης των αγνοουμένων, της εξέτασης αστυνομικών τεκμηρίων, της προγεννητικής διάγνωσης της θαλασσαιμίας, των μεταβολικών νοσημάτων, των ιογενών παθήσεων, των χρωμοσωμικών συνδρόμων, του καρκίνου και πολλών άλλων νευρολογικών και γενετικών παθήσεων. 

Στον τομέα της έρευνας, εξασφαλίστηκαν δεκάδες νέα ερευνητικά προγράμματα από οργανισμούς χρηματοδότησης έρευνας της Κύπρου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Η.Π.Α. και αναπτύχθηκαν και δημοσιεύθηκαν εκατοντάδες επιστημονικές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά υψηλού κύρους, όπως το Nature Genetics, το Lancet, Human Molecular Genetics κ.α., βάζοντας την Κύπρο στον παγκόσμιο επιστημονικό χάρτη. 

Ιστορικής σημασίας ήταν η ίδρυση της Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου η οποία θεσμοθέτησε το Ινστιτούτο ως αυτόνομο και ανεξάρτητο ακαδημαϊκό κέντρο.  Η Σχολή με την ίδρυσή της, εξασφάλισε επιπρόσθετη θεσμική και οικονομική στήριξη από την πολιτεία.  Δημιουργήθηκαν εκπαιδευτικά προγράμματα Μοριακής Ιατρικής και Μοριακής Γενετικής για φοιτητές Μάστερς (MSc) και Διδακτορικών (PhD), προσφέροντας υποτροφίες και ευκαιρίες σε νέους υποσχόμενους επιστήμονες.  Τα ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα, Μάστερς και Διδακτορικά, βασισμένα στις ανάγκες της Κύπρου και στην εμπειρογνωμοσύνη των επιστημόνων του.  Μέσα από τα προγράμματα της Σχολής ενισχύθηκε η ανάπτυξη της ιατρικής γνώσης και εξειδίκευσης με πολλά οφέλη για τον ασθενή. Με την ίδρυση της Σχολής, δόθηκε η δυνατότητα στους επιστήμονες του να αποκτήσουν ακαδημαϊκούς τίτλους Καθηγητών οι οποίοι να διδάσκουν και να επιβλέπουν μεταπτυχιακούς φοιτητές για πτυχία Μάστερς και Διδακτορικών.  Μια Σχολή κατάφερε μέσα από τον πρώτο κιόλας χρόνο της λειτουργίας της να εξασφαλίσει την αναγνώριση και την έγκριση των προγραμμάτων της  σε κρατικό και διεθνές επίπεδο. 

Θεωρώ επίσης σημαντικό να αναφερθεί η σημαντική ανάπτυξη του φιλανθρωπικού θεσμού του Τέλεθον από το Ινστιτούτο, το οποίο πρόσφερε τα μέγιστα στους σκοπούς διαφώτισης γύρω από νευρολογικές και γενετικές παθήσεις, της χρηματοδότησης των ερευνητικών προγραμμάτων του Ινστιτούτου και της στήριξης του Συνδέσμου Μυοπαθών Κύπρου. Στο οργανωτικό και διοικητικό τομέα, το Ινστιτούτο ανέπτυξε και εφάρμοσε πάρα πολλούς νέους απαραίτητους κανονισμούς και πολιτικές διοίκησης, διαμορφώνοντας ένα ορθολογιστικό σύστημα διακυβέρνησης, βασισμένο σε σωστές διεθνείς πρακτικές ανάλογων ιδρυμάτων.

Το Ινστιτούτο αναπτύχθηκε και καταξιώθηκε ακόμα περισσότερο την τρίτη δεκαετία, ως κέντρο παροχής υπηρεσιών και ως ερευνητικό και ακαδημαϊκό κέντρο αριστείας.  Η ανάπτυξη εστιάστηκε στον εκσυγχρονισμό και εμπλουτισμό των παρεχόμενων υπηρεσιών, την ανάπτυξη διαγνωστικών και προληπτικών προγραμμάτων, βασισμένο πάντα στις ανάγκες των πολιτών και της χώρας, στην παραγωγή ανταγωνιστικότερης έρευνας. 

Ενδυναμώθηκε περισσότερο η παραγωγή πρωτοποριακής και καινοτόμου έρευνας, η οποία αναβάθμισε περαιτέρω το κύρος του Ινστιτούτου αλλά και της Κύπρου διεθνώς.  Ιδρύθηκε το Τμήμα Βιοπληροφορικής ύστερα από εξασφάλιση μεγάλης χρηματοδότησης. Κατατέθηκαν οι πρώτες πατέντες κατοχυρώνοντας και αξιοποιώντας την πνευματική ιδιοκτησία που παράγεται στο Ινστιτούτο.  Ιδρύθηκε η πρώτη spin-off εταιρία για αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας, δημιουργώντας έτσι την πρώτη εταιρία βιοτεχνολογίας στην Κύπρο, την NIPD Genetics. Αναπτύχθηκε περισσότερο ο ακαδημαϊκός χαρακτήρας του Ινστιτούτου με την περαιτέρω ανάπτυξη της Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου με νέα προγράμματα στις Νευροεπιστήμες και της Βιοϊατρικής Έρευνας. Οι υποδομές του Ινστιτούτου έγιναν περισσότερο ανταγωνιστικές με την ανάπτυξη νέων κεντρικών σύγχρονων τεχνολογιών (facilities) στην γονιοδιοματική (NGS), την πρωτεομική, την μεταφραστική γενετική, την βιοχημική (mass spectroscopy), flow cytometry και άλλα. Ενισχύθηκε περαιτέρω η διεθνής δικτύωση και συνεργασία των επιστημόνων με ανταλλαγές επιστημόνων, κοινά ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας και άλλες κοινές δράσεις. Δημιουργήθηκαν νέες συνεργασίες με κορυφαία ερευνητικά και ακαδημαϊκά κέντρα και αναπτύχθηκαν κοινά ανταγωνιστικά προγράμματα. 

Στα 30 αυτά χρόνια, γεμάτα από συνεχείς προκλήσεις, κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές και έντονο ανταγωνισμό, το Ινστιτούτο παρέμεινε πιστό στους στόχους του, ακολουθώντας ένα σύγχρονο ρόλο και ανταποκρινόμενο στις ανάγκες του 21ου αιώνα.  Θεωρώ ότι το Ινστιτούτο όλα αυτά τα χρόνια εδραίωσε την παρουσία του βασιζόμενο πάνω σε σημαντικούς στρατηγικούς πυλώνες και πολιτικές και στις οποίες πρέπει να μείνει σταθερό στην πορεία στις επόμενες δεκαετίες.

  • Να έχει ως επίκεντρο την προσφορά στον ασθενή, στην κοινωνία, στην πολιτεία και στην ανθρωπότητα.
  • Να έχει σημαντική προσφορά στην ιατρική, ερευνητική, ακαδημαϊκή και κοινωνική ανάπτυξη της Κύπρου.
  • Να λειτουργεί παραγωγικά ως ένα υψηλού επιπέδου σύγχρονο και πλήρες ιατρικό, ερευνητικό και ακαδημαϊκό κέντρο του οποίου η κοινωνική και επιστημονική προσφορά να το αναδεικνύει ανάμεσα στα πρώτα Ινστιτούτα παγκοσμίως και να το καθιστά σημαντικό συστατικό της σύγχρονης κοινωνίας της γνώσης.
  • Να διεξάγει πρωτοποριακά ιατρικά, εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα που έχουν άμεση σχέση με τις ανάγκες των πολιτών, της κοινωνίας, του τόπου και των χωρών της περιοχής.
  • Να λειτουργεί ως αρωγός της κοινωνίας και της πολιτείας στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που την απασχολούν μέσα από ένα ενεργό και ουσιαστικό ρόλο στην εθνική στρατηγική της Κύπρου.
  • Να λειτουργεί και να αναπτύσσεται διαρκώς ως Εθνικό Κέντρο Αριστείας και Περιφερειακό Κέντρο Αναφοράς στους τομείς της Νευρολογίας, της Γενετικής, των Ιατρικών και Βιοϊατρικών επιστημών, με απώτερο σκοπό την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και την ευημερία των Κύπριων πολιτών.

 

Οδεύοντας προς το μέλλον και γνωρίζοντας τις ικανότητες και την κουλτούρα των ανθρώπων του Ινστιτούτου, είμαι βέβαιος ότι θα συνεχίσει την ανάπτυξή του ανταποκρινόμενο στις ανάγκες και τις προσδοκίες των ασθενών, της πολιτείας αλλά και στις επιστημονικές προκλήσεις που τίθενται διεθνώς. Θα συνεχίσει να αριστεύει, να διαπρέπει διεθνώς και να κάνει την Κύπρο περήφανη.

 

Καθηγητής Φίλιππος Πατσαλής

Τέως Γενικός Διευθυντής Ιατρικός Διευθυντής

Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου

Related Articles
winner