Finance & Administration

Ο Ορίζοντας Ευρώπη (Horizon Europe), προκάτοχος του Ορίζοντα 2020, αποτελεί το νέο χρηματοδοτικό πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας. Θα διαρκέσει για την περίοδο 2021-2027 με προϋπολογισμό που αναμένεται ότι θα ανέλθει στα €95.5 δισ.

Όραμα του Ορίζοντα Ευρώπη είναι η δημιουργία ενός βιώσιμου και δίκαιου μέλλοντος ευημερίας για τους ανθρώπους και τον πλανήτη με βάση τις ευρωπαϊκές αξίες (“The Global Goals for Sustainable Development”).

Εικόνα 1: Global Goals for sustainable development

Στόχος του να συμβάλει στην εκπλήρωση των 6 προτεραιοτήτων της ΕΕ, που αφορούν κυρίως την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, τον ψηφιακό μετασχηματισμό των κοινωνιών και της οικονομίας, την ευημερία και ασφάλεια των πολιτών και την προστασία της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Περαιτέρω, ο Ορίζοντας Ευρώπη αναμένεται ότι θα συμβάλει καθοριστικά στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ και θα διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην έρευνα και καινοτομία, έτσι ώστε να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε το μέλλον μας.

Προς την κατεύθυνση αυτή θα επιδιωχθεί, μεταξύ άλλων, η προσέλκυση των καλύτερων ταλέντων και πρόσθετων επενδύσεων από τη βιομηχανία και τα κράτη μέλη, η εμβάθυνση της σχέσης μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας και η μεγιστοποίηση των οφελών από την αλληλεπίδρασή τους. Επίσης, θα επιδιωχθεί η δέσμευση και η ενεργή συμμετοχή των πολιτών σε όλα τα στάδια και επίπεδα από την χάραξη της πολιτικής μέχρι και την  υλοποίηση αυτής.

Στο σχεδιασμό του νέου προγράμματος-πλαίσιο, υιοθετήθηκαν συγκεκριμένες παρεμβάσεις ως απάντηση στις ανάγκες για ανάδειξη του Ορίζοντα Ευρώπη ως «το πιο φιλόδοξο πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας που θα κρατήσει την ΕΕ στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας έρευνας και καινοτομίας». Συγκεκριμένα:

• Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας: Μέσω της στήριξης καινοτομιών με δυνητικό ρηξικέλευθο και επαναστατικό χαρακτήρα με δυναμικό κλιμάκωσης, οι οποίες μπορεί να ενέχουν υπερβολικό κίνδυνο για τους ιδιώτες επενδυτές θα αξιοποιηθεί το 70% του προϋπολογισμού που προορίζεται για τις ΜΜΕ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας βοηθά τους φορείς καινοτομίας να δημιουργήσουν τις αγορές του μέλλοντος, να μοχλεύσουν ιδιωτική χρηματοδότηση και να επεκτείνουν τις εταιρείες τους. Επιπρόσθετα, με επίκεντρο την καινοτομία, αναλαμβάνει κινδύνους και είναι ευέλικτο, εφαρμόζοντας προδραστική διαχείριση και παρακολούθηση.

Δύο συμπληρωματικά μέσα που θα γεφυρώνουν το χάσμα από την ιδέα μέχρι το επενδυτικό έργο αποτελούν: α) επιχορηγήσεις από το πρώιμο τεχνολογικό στάδιο στο προεμπορικό στάδιο (Pathfinder) και β) επιχορηγήσεις και μεικτή χρηματοδότηση από το προεμπορικό στάδιο στην αγορά και την επέκταση (Accelerator).

• Αποστολές Έρευνας και Καινοτομίας (Missions): Οι Aποστολές Έρευνας και Καινοτομίας στοχεύουν στη σύνδεση της έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ με τις ανάγκες της κοινωνίας και των πολιτών με έντονη προβολή και ισχυρό αντίκτυπο, μέσω σειράς μέτρων που στόχο έχουν την επίτευξη τολμηρών, εμπνευσμένων και μετρήσιμων στόχων εντός καθορισμένου χρονικού πλαισίου. Έχουν καθοριστεί 5 κύριες αποστολές:

1. Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού μετασχηματισμού,
2. Υγιείς ωκεανοί, υγιείς θάλασσες και υγιή παράκτια και εσωτερικά ύδατα,
3. Κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις,
4. Καρκίνος,
5. Υγεία του εδάφους και τρόφιμα

• Πολιτική ανοικτής επιστήμης: Καλύτερη διάδοση και εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της Έρευνας και Καινοτομίας και στήριξη της ενεργού συμμετοχής της κοινωνίας. Σε όλο το πρόγραμμα θα εφαρμόζεται υποχρεωτική ανοικτή πρόσβαση στις δημοσιεύσεις και στις αρχές της ανοικτής επιστήμης σύμφωνα με την αρχή «ανοικτή στο μέτρο του δυνατού, κλειστή στο μέτρο του αναγκαίου». Επιπρόσθετα, θα τύχουν στήριξης οι δεξιότητες των ερευνητών και των συστημάτων επιβράβευσης για ανοικτή επιστήμη ενώ η χρήση του ευρωπαϊκού νέφους ανοικτής επιστήμης θα είναι διαθέσιμο σε όλη την κοινότητα.

• Νέα προσέγγιση των εταιρικών σχέσεων: Αντικειμενικές και πιο φιλόδοξες εταιρικές σχέσεις με τη βιομηχανία για την υποστήριξη των στόχων πολιτικής της ΕΕ, μέσα από συμπράξεις κοινού προγραμματισμού, συγχρηματοδοτούμενες αλλά και θεσμοθετημένες συμπράξεις. =
• Εξάπλωση της αριστείας: Μέσω συγκεκριμένων δράσεων προώθηση της συμμετοχής, διευκόλυνση συνεργατικών δεσμών και συμβολή στη μείωση του χάσματος στον τομέα της Έρευνας και Καινοτομίας 

Το πρόγραμμα Ορίζοντας Ευρώπη, όπως και Ορίζοντας 2020, περιλαμβάνει 3 διακριτούς και ταυτόχρονα άλληλοσυμπληρωματικούς πυλώνες:

• Επιστήμη Αριστείας
• Παγκόσμιες προκλήσεις και ευρωπαϊκή βιομηχανική ανταγωνιστικότητα
• Καινοτόμος Ευρώπη

Επιπρόσθετα, μια οριζόντια προτεραιότητα στοχεύει στη διεύρυνση της συμμετοχής και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.

Ο Πυλώνας Ι στόχο έχει την ενίσχυση και επέκταση της επιστημονικής βάσης της ΕΕ. Εστιάζει στη βασική έρευνα αιχμής, στην απόκτηση δεξιοτήτων των ερευνητών μέσω δράσεων κινητικότητας και στην ανάπτυξη και διασύνδεση ερευνητικών υποδομών και στη διευκόλυνση της πρόσβασης σε αυτές.

Ο Πυλώνας ΙΙ υποστηρίζει την έρευνα και την καινοτομία για την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων όπως η υγεία, η κλιματική αλλαγή, η απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, η αειφόρος διαχείριση πόρων, η επισιτιστική ασφάλεια, η βιοοικονομία, καθώς και η έξυπνη και πράσινη κινητικότητα.

Ο συγκεκριμένος Πυλώνας προωθεί την αναβάθμιση της ικανότητας των οικονομιών για ψηφιακό μετασχηματισμό, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών από φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές, καθώς και την ενίσχυση της συνοχής της Ευρωπαϊκής κοινωνίας. Μέσω του συγκεκριμένου Πυλώνα αναμένεται να ενισχυθεί το τεχνολογικό και βιομηχανικό κεφάλαιο της ΕΕ. 

Οι στόχοι του Πυλώνα ΙΙ αναμένεται να υλοποιηθούν από τις Αποστολές και τις Ευρωπαϊκές Συμπράξεις. Το Κοινό Κέντρο Ερευνών (Joint Research Centre) παρέχει επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζοντας τη χάραξη ευρωπαϊκών πολιτικών για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων.  

Ο Πυλώνας ΙΙΙ αποσκοπεί στην ενίσχυση της ικανότητας της Ευρώπης να καινοτομεί μέσα από την εναρμόνιση των ευρωπαϊκών οικοσυστημάτων έρευνας και καινοτομίας. Σημαντικό στοιχείο του Πυλώνα ΙΙΙ είναι η στήριξη ρηξικέλευθης καινοτομίας με δυνατότητες δημιουργίας καινούργιων αγορών μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας, η συστημική συνεργασία των εθνικών οικοσυστημάτων έρευνας και καινοτομίας καθώς και η ανάπτυξη Κοινοτήτων Γνώσης και Καινοτομίας μέσω του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας.

Η Οριζόντια Προτεραιότητα περιλαμβάνει χρηματοδοτικά εργαλεία και συμβουλευτική υποστήριξη κρατών μελών με χαμηλή επίδοση στην έρευνα για την βελτιστοποίηση των πλεονεκτημάτων και δυνατοτήτων για μια πιο καινοτόμο Ευρώπη. Μέσα από χρηματοδοτικά εργαλεία και συμβουλευτική υποστήριξη των κρατών μελών με χαμηλή επίδοση στην έρευνα και την καινοτομία στοχεύει στην αναμόρφωση τους εθνικού τους  πλαισίου προς επίτευξη του στόχου.   

Μετά τη επιτυχημένη συμμετοχή του (ποσοστό επιτυχημένων προτάσεων 14%) στο πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ) και το Γραφείο Ερευνητικών Προγραμμάτων του ΙΝΓΚ στοχεύουν στην αύξηση του αριθμού των επιτυχημένων προτάσεων και τη συμμετοχή των ερευνητών του στο νέο χρηματοδοτικό πλαίσιο. Προς αυτό το σκοπό, το Γραφείο Ερευνητικών Προγραμμάτων του ΙΝΓΚ έχει ξεκινήσει σειρά ενημερωτικών εκδηλώσεων και σεμιναρίων για τον Ορίζοντα Ευρώπη και των νέων προσκλήσεων αλλά και πιο εξειδικευμένων σεμιναρίων που στόχο έχουν την ενημέρωση και εκπαίδευσή της ερευνητικής κοινότητας του Ινστιτούτου στην επιτυχημένη συγγραφή προτάσεων, σύμφωνα πάντα με τους κανόνες και διαδικασίες χρηματοδότησης αλλά και τις ιδιαιτερότητες της κοινότητας και του χρηματοδοτικού πλαισίου. 

Πηγές :

• Horizon Europe, the EU research and innovation programme 2021-2027 general overview, 
• Horizon Europe Stategic Plan 2021-2024

Πηγή εικόνων:

• Εικόνα 1
• Εικόνες 2–5

Έλενα Ιωαννίδου
Προϊστάμενη Γραφείου Ερευνητικών Προγραμμάτων
Τμήμα Οικονομικών και Διοίκησης