Clinical Sciences

Η διερεύνηση των επιπτώσεων στη νευροπλαστικότητα και στην κλινική εικόνα των ασθενών με Πολλαπλή Σκλήρυνση, μέσω διαφορετικών τύπων ασκήσεων

Η πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ) είναι μια χρόνια, προοδευτική, νευροεκφυλιστική διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) που προκαλεί κινητικά προβλήματα και διαταραχές των γνωστικών λειτουργιών. H ΠΣ υποτροπιάζουσας μορφής (ΠΣΥΜ) είναι ο πιο συχνά εμφανιζόμενος τύπος ΠΣ, κατά τον οποίο οι ασθενείς παρουσιάζουν περιόδους υποτροπών (διακριτές ώσεις) της ασθένειας με αποτέλεσμα την επιδείνωση των κλινικών συμπτωμάτων και την αλλαγή της κλινικής τους εικόνας. Ωστόσο, ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών που έχουν διαγνωσθεί με ΠΣΥΜ, λόγο της προοδευτικότητας της πάθησης μέσω των περιοδικών υποτροπών, εντός 10 ετών μεταβαίνουν στην δευτεροπαθή προϊούσα μορφή ΠΣ (ΔΠΠΣ) και ένα άλλο ποσό ασθενών εντός 25 ετών. Έτσι λόγω της φύσεως της πάθησης δημιουργείται η ανάγκη για δια βίου υποστήριξης και διαχείρισης των συμπτωμάτων αλλά και της ποιότητας ζωής.

Υπάρχουν ενδείξεις μέσα από επιστημονικές αναφορές γύρω από την ΠΣ, ότι η συμμετοχή σε διάφορα είδη αθλητικών δραστηριοτήτων και διαφόρων τύπων ασκήσεων, βελτιώνει τόσο τις κινητικές, όσο και τις γνωστικές λειτουργίες των ατόμων με ΠΣ. Επίσης, μέσα από την επιστημονική αρθρογραφία, έχει αποδειχθεί ότι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στην διαχείριση των συμπτωμάτων και στη βελτίωση της κλινικής κατάσταση των ατόμων αυτών είναι η νευροπλαστικότητα. Η νευροπλαστικότητα έχει ένα ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο κατά την περίοδο σταθερότητας ΠΣΥΜ και έχει διαφανεί ότι όσο πιο ψηλά είναι τα επίπεδα νευροπλαστικότητας κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση της κλινικής κατάστασης των ατόμων αυτών μετά από πιθανές υποτροπές. Μέσα από επιστημονικές μελέτες γνωρίζουμε ότι η πλαστικότητα του εγκεφάλου είναι μια δραστηριότητα που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την άσκηση, όπως είναι για παράδειγμα η αερόβια άσκηση, η προπόνηση αντιστάσεων, καθώς και οι ασκήσεις με διαφορετικό τρόπο κίνησης των άνω άκρων του σώματος (δηλαδή αμφίπλευρες ή μονόπλευρες κινήσεις). Έχει διαφανεί μέσω από την αρθρογραφία ότι σε υγιές πληθυσμό αλλά και σε ασθενείς με χρόνια αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, το μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης της νευροπλαστικότητας έχει εμφανιστεί μετά από την εφαρμογή ασκήσεων που περιείχαν αμφίπλευρες κινήσεις. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν έχει διερευνηθεί μέχρι τώρα στους ασθενείς με ΠΣ, αν αναλογιστούμε την σημαντικότητα της νευροπλαστικότητας σε σχέση με την κλινική εικόνα και την πρόγνωση των ασθενών αυτών. 

Επομένως, στόχος της συγκεκριμένης ερευνητικής μελέτης, που διενεργείται από τη Μονάδα Φυσιοθεραπείας του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου, σε συνεργασία με το Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου,  είναι η εφαρμογή ενός προγράμματος ασκήσεων αμφίπλευρων κινήσεων των άνω άκρων, που είναι προσαρμοσμένες πάνω σε ασκήσεις διαφορετικών αθλητικών δραστηριοτήτων και ασκήσεων λειτουργικής εκ γύμνασης, σε ασθενείς με ΠΣΥΜ στη βάση προκαθορισμένων κριτηρίων. Μέσα από αυτή την μελέτη αναμένουμε να παρατηρήσουμε από τους συμμετέχοντες αύξηση του δείκτη νευροπλαστικότητας, καθώς επίσης και βελτίωση της παρούσας κινητικής και γνωστικής τους ικανότητας με αποτέλεσμα την απόκτηση πιο ποιοτικού τρόπου ζωής. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα άσκησης θα πραγματοποιηθεί στο χώρο της Μονάδας Φυσιοθεραπείας του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ), έχει διάρκεια 12 εβδομάδων, με συχνότητα 3 φορές την εβδομάδα, 50-60 λεπτών η κάθε συνεδρία. Το πρόγραμμα είναι σχεδιασμένο από το εξειδικευμένο προσωπικό της Μονάδας Φυσιοθεραπείας του ΙΝΓΚ και έχει ως στόχο την αύξηση του δείκτη πλαστικότητας και στα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια, στη βελτίωση των κινητικών (ισορροπία, βάδιση, δύναμη, λεπτή κινητικότητα) και γνωστικών (ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών) λειτουργιών των συμμετεχόντων, με αποτέλεσμα αυτό να βοηθήσει στον ποιοτικότερο τρόπο ζωής, αλλά και στην καλύτερη πρόγνωση και την πιο ποιοτική αποκατάσταση σε πιθανή υποτροπή της ασθένειας.

Το επίπεδο νευροπλαστικότητας σε ασθενείς με ΠΣ θα καταγραφεί μέσω της χρήσης της Διακρανιακής Μαγνητικής Διέγερσης (ΔΜΔ), όπου βρίσκεται στο Εργαστήριο Νευροφυσιολογίας του ΙΝΓΚ. Πιο συγκεκριμένα, θα γίνει λεπτομερείς καταγραφή των νευροφυσιολογικών παραμέτρων (διεγερσιμότητα του εγκεφάλου, κινητικό κατώφλι, κεντρικός κινητικός χρόνος αγωγιμότητας) της φλοιονωτιαίας δεσμίδας, της πυραμιδικής οδού του ΚΝΣ και στα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια και στα δύο άνω άκρα. Όσον αφορά τις κινητικές και γνωστικές λειτουργίες, θα καταγραφούν μέσω των αξιολογητικών εργαλείων που ήδη χρησιμοποιούνται στη Μονάδα Φυσιοθεραπείας του ΙΝΓΚ. 

Μέσα από αυτή την μελέτη αναμένουμε να παρατηρήσουμε από τους συμμετέχοντες αύξηση του δείκτη νευροπλαστικότητας, καθώς επίσης και βελτίωση της παρούσας κινητικής και γνωστικής τους ικανότητας, με αποτέλεσμα την απόκτηση πιο ποιοτικού τρόπου ζωής. Η σημαντικότητα της συμμετοχής σε αυτό το πρόγραμμα δημιουργείται από την ανάγκη εξεύρεσης νέων αποτελεσματικών και επιστημονικά αποδεδειγμένων προγραμμάτων άσκησης των ατόμων αυτών που να είναι ευχάριστα, να τους δίνουν κίνητρα για συνεχή και μακροχρόνια άσκηση και ταυτόχρονα να τους βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. Τέλος, οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να είναι κινητικά ενεργοί για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα έχουν τη δυνατότητα να αξιολογηθούν αναλυτικά σε εβδομαδιαία βάση και αν το επιθυμούν να τους δοθεί και η σχετική έκθεση με όλα τα ευρήματα στο τέλος του προγράμματος. Μέσα από τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης, πιστεύουμε ότι θα αναδειχθεί η προοπτική για τη δημιουργία νέων προγραμμάτων άσκησης σε ασθενείς με ΠΣ, από τους επαγγελματίες υγείας, σε σχέση με τις κλασικές μεθόδους φυσιοθεραπείας και κλινικής άσκησης που εφαρμόζονται μέχρι τώρα.

Η παρούσα ερευνητική μελέτη έχει τύχει προέγκρισης για δημοσίευση ως Registered-Report Protocol στο επιστημονικό περιοδικό PLOS ONE και τα αποτελέσματα θα δημοσιευτούν με την ολοκλήρωση του προγράμματος και την ανάλυση των δεδομένων (Sokratous D, Charalambous CC, Papanicolaou EZ, Michailidou K, Konstantinou N. Investigation of in-phase bilateral exercise effects on corticospinal plasticity in relapsing remitting multiple sclerosis: A registered report single-case concurrent multiple baseline design across five subjects. Plos one. 2023 Mar 2;18(3):e0272114.)

Δημήτρης Σωκράτους
Ανώτερος Φυσιοθεραπευτής
Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου