Παγκόσμια Ημέρα Ανοσολογίας: Το «αγόρι στη φούσκα» και η εξαιρετικής σημασίας σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος

Σημαντική η συνεισφορά του ΙΝΓΚ τόσο σε διαγνωστικό όσο και ερευνητικό επίπεδο

Με κύριο στόχο να ενημερώσει το ευρύ κοινό για το σημαντικό ρόλο που έχει η επιστήμη της Ανοσολογίας στη διαμόρφωση της υγείας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες, η 29η Απριλίου είναι καθιερωμένη ως Παγκόσμια Ημέρα Ανοσολογίας.

Η Ανοσολογία είναι ειδικός κλάδος της Ιατρικής που επικεντρώνεται στους μηχανισμούς λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος με πρωταρχικό στόχο την προστασία του ανθρώπινου οργανισμού απέναντι σε οποιαδήποτε μορφή απειλής. Μερικά από τα ευρέως γνωστά νοσήματα που σχετίζονται άμεσα με τον τρόπο λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπινου οργανισμού είναι οι ιογενείς ηπατίτιδες, το AIDS, η φυματίωση, η τοξοπλάσμωση στην εγκυμοσύνη, τα αυτοάνοσα νοσήματα όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, οι αλλεργίες, ο καρκίνος, οι ανοσοανεπάρκειες, και πολλά άλλα.

Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί ένα εξειδικευμένο δίκτυο μεταξύ κυττάρων και πρωτεϊνών που συνεργάζονται αρμονικά προκειμένου να παρέχουν προστασία απέναντι διαφόρων λοιμώξεων στον οργανισμό. Δύο μεγάλα υποσυστήματα αποτελούν τη βάση του ανοσοποιητικού συστήματος, το ενδογενές ή έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα και το προσαρμοστικό ή επίκτητο ανοσοποιητικό σύστημα. Το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα είναι πάντοτε παρόν σε υγιή άτομα και αποσκοπεί στην αποτελεσματική και γρήγορη εξουδετέρωση μικροοργανισμών που επιτυγχάνουν να εισέλθουν στους ιστούς του οργανισμού. Αποτελείται από κύτταρα όπως τα ουδετερόφιλα, τα μονοκύτταρα, τα κύτταρα φυσικούς φονείς (NK cells) και ένα σύνολο πρωτεϊνών που ονομάζονται πρωτεΐνες συμπληρώματος. Το επίκτητο ανοσοποιητικό σύστημα παρέχει εξειδικευμένη προστασία κατά μικροβιακών λοιμώξεων και βασίζεται στα Τ-λεμφοκύτταρα, τα οποία βοηθούν άλλα λεμφοκύτταρα να λειτουργήσουν ή καταστρέφουν μολυσμένα κύτταρα, και τα Β-λεμφοκύτταρα, ευρέως γνωστά για την ικανότητα τους να παράγουν εξειδικευμένα εξουδετερωτικά αντισώματα ή ανοσοσφαιρίνες. 

Η σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος είναι εξαιρετικής σημασίας για τη διατήρηση στη ζωή. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η  περίπτωση του David Vetter, γνωστού ως το αγόρι στη φούσκα (“bubble boy”). Ο David Vetter γεννήθηκε χωρίς ανοσοποιητικό σύστημα ή αλλιώς με σοβαρή συνδυασμένη ανοσοανεπάρκεια (SCID), όπου τόσο το έμφυτο όσο και το επίκτητο ανοσοποιητικό σύστημα υπολειτουργούσαν. Ακόμα και ένα αθώο κρύωμα μπορούσε να τον σκοτώσει. Ο μοναδικός ασφαλής τρόπος επιβίωσης του David ήταν η ζωή εντός μίας μεγάλης φούσκας, όπου του πρόσφερε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον. Ό,τι έμπαινε μέσα στη φούσκα (π.χ. νερό, φαγητό, βιβλία, παιχνίδια κτλ.) έπρεπε πρώτα να αποστειρωθεί. Πάρα τη μεταμόσχευση μυελού των οστών από την αδερφή του, ο David  άφησε την τελευταία του πνοή, νικημένος από λέμφωμα. 

Οι επιστήμονες που δραστηριοποιούνται στην επιστήμη της Ανοσολογίας ονομάζονται Ανοσολόγοι και μάχονται καθημερινά σε ένα ευρύ φάσμα ερευνητικών δραστηριοτήτων,  που σχετίζονται με τον έλεγχο και την πρόληψη των λοιμώξεων, την κατανόηση και αντιμετώπιση των αυτοάνοσων νοσημάτων και την βελτιστοποίηση της ανοσοθεραπείας στον καρκίνο και στις αλλεργίες. Ίσως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα των Ανοσολόγων και της Ανοσολογίας γενικότερα είναι η δημιουργία των εμβολίων, σκευάσματα που διδάσκουν το ανοσοποιητικό σύστημα πως να καταπολεμήσει συγκεκριμένους παθογόνους μικροοργανισμούς. Μέσα από τα χρόνια, ο τρόπος παρασκευής των εμβολίων έχει εξελιχθεί, με τα πρώτα εμβόλια να περιέχουν ολόκληρους νεκρούς ή αδρανοποιημένους μικροοργανισμούς, όπως για παράδειγμα τα εμβόλια κατά του ιού της πολιομυελίτιδας, ενώ πιο πρόσφατα έχουν αδειοδοτηθεί τα πρώτα εμβόλια mRNA κατά του ιού SARS-CoV-2.

Το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου δραστηριοποιείται στον κλάδο της Ανοσολογίας, τόσο σε διαγνωστικό όσο και ερευνητικό επίπεδο. Ανάμεσα στις εξειδικευμένες διαγνωστικές υπηρεσίες που προσφέρει είναι η ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων έναντι μικροοργανισμών με υψηλή επικινδυνότητα για τα  έμβρυα, όπως για παράδειγμα το παράσιτο Τοξόπλασμα (Toxoplasma gondii) και ο Κυτταρομεγαλοϊός (Cytomegalovirus). Οι ερευνητικές δραστηριότητες του Τμήματος Μοριακής Ιολογίας στον τομέα της Ανοσολογίας καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, συμπεριλαμβανομένων του ρόλου των Τ λεμφοκυττάρων, Β λεμφοκυττάρων, και Φυσικών Φονικών κυττάρων σε σχέση με τον ιό EBV στην έναρξη ή/και εξέλιξη της σκλήρυνσης Κατά Πλάκας. 

Παράλληλα, οι μεταπτυχιακοί φοιτητές του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν βασικές γνώσεις στον κλάδο της Ανοσολογίας μέσω του μαθήματος“Μοριακή Ιολογία και Ανοσολογία” (Molecular Virology and Immunology) που προσφέρεται στους φοιτητές που εγγράφονται στο πρόσφατα εγκεκριμένο πρόγραμμα Μάστερ στην Βιοτεχνολογία (MSc Biotechnology).

Γιώργος Κρασιάς
Associate Scientist
Τμήμα Μοριακής Ιολογίας

Λευκωσία, 29 Απριλίου 2024