Neuroepidemiology Department

Η νόσος Πάρκινσον είναι μια χρόνια διαταραχή του νευρικού συστήματος. Είναι η δεύτερη πιο συχνή νευροεκφυλιστική πάθηση μετά τη νόσο Alzheimer, παγκοσμίως. Είναι κατά 1,4 φορές πιο συχνή στους άντρες παρά στις γυναίκες. Χαρακτηρίζεται από κινητικά συμπτώματα όπως η βραδυκινησία, η δυσκαμψία ή/και το τρέμουλο. Μη κινητικά συμπτώματα είναι η μειωμένη όσφρηση και η διαταραχή του ύπνου. Μέχρι σήμερα η διάγνωση της νόσου είναι κυρίως κλινική. 

Παρά το γεγονός ότι η αιτιολογία της νόσου δεν είναι ξεκάθαρη, προηγούμενες μελέτες δείχνουν ότι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. έκθεση σε φυτοφάρμακα) παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην αιτιοπαθογένεια της νόσου. Η νόσος Πάρκινσον είναι συνήθως σποραδική, δηλαδή δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.  Ένα ποσοστό όμως της τάξης του  10-20% των περιπτώσεων παρουσιάζει οικογενειακό ιστορικό, που μπορεί να σημαίνει κληρονομική-γενετική μορφή της νόσου. Μέχρι σήμερα, σπάνιες παθογόνες παραλλαγές σε περισσότερα από 20 γονίδια έχουν συσχετιστεί με τη νόσο Πάρκινσον.

Η νόσος Πάρκινσον μπορεί να χωριστεί σε τρεις υποομάδες με βάση την ηλικία έναρξης των συμπτωμάτων, τη νεανική έναρξη, την πρώιμη έναρξη (EOPD) και την όψιμη έναρξη (LOPD). Η EOPD επηρεάζει άτομα ηλικίας μεταξύ 21 και 50 ετών και αποτελεί το 10-15% των περιπτώσεων. Η πλειοψηφία των ασθενών με EOPD έχει την σποραδική μορφή της νόσου και δεν αναφέρουν οικογενειακό ιστορικό. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται έξι γονίδια που συνδέονται συχνότερα με την πρώιμη έναρξη της νόσου,  τα SNCA, PRKN, PINK1, DJ1, PLA2G6 και FBXO7.

Προηγούμενες πληθυσμιακές μελέτες έχουν δείξει μεγάλη γενετική ετερογένεια μεταξύ των ασθενών με EOPD, υποδηλώνοντας ότι η γεωγραφική θέση και η εθνική καταγωγή παίζουν σημαντικό ρόλο στην αιτιολογία της νόσου. Ως εκ τούτου, οι γενετικές μελέτες στους διάφορους  πληθυσμούς είναι πολύ χρήσιμες για την καλύτερη κατανόηση της νόσου. Η παρούσα μελέτη είχε ως στόχο να εξετάσει το γενετικό προφίλ των EOPD στον κυπριακό πληθυσμό.

Στη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο τμήμα Νευροεπιδημιολογίας του ΙΝΓΚ, έγινε γενετικός έλεγχος 48 ελληνοκύπριων ασθενών με EOPD στα γονίδια PINK1, PRKN, FBXO7, SNCA, PLA2G6 και DJ-1. Βρέθηκαν συνολικά 5 παθογόνες παραλλαγές στα γονίδια PINK1 και PRKN που εξηγούν το 19% του συνόλου των περιστατικών (1 στους 5) που μελετήθηκαν. Στα υπόλοιπα τέσσερα γονίδια (FBXO7, SNCA, PLA2G6 και DJ-1), δεν ανιχνεύθηκαν παθογόνες παραλλαγές. Η μελέτη αυτή αναδεικνύει τη σημασία διεξαγωγής μελετών σε τοπικό επίπεδο μια και κάθε πληθυσμός παρουσιάζει γενετική ετερογένεια και διαφορετικό φάσμα γενετικών παραλλαγών.

Επί του παρόντος, η διάγνωση της νόσου Πάρκινσον είναι κλινική και βασίζεται στην παρουσία κινητικών διαταραχών. Οι ασθενείς πρώιμης έναρξης (EOPD) έχουν ένα δύσκολο ταξίδι προς τη διάγνωση, καθώς τα αρχικά τους συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν και η νεαρή ηλικία έναρξης μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες διαγνώσεις. Ο γενετικός έλεγχος ασθενών με υποψία EOPD μπορεί να συμβάλειi στην άμεση διάγνωση. 

Η μελέτη αυτή έχει δημοσιευθεί σε ειδικό τεύχος του επιστημονικού περιοδικού International Journal of Molecular Sciences, με τίτλο, “Genetic Study of Early Onset Parkinson’s Disease in Cyprus” [1] και έχει παρουσιαστεί σε επιστημονικά συνέδρια, περιλαμβανομένου του 9ο Διεθνές Συνέδριο Εταιρείας Ανθρώπινης Γενετικής Κύπρου.

Rana Abu Manneh
Υποψήφια διδάκτωρ 
Τμήμα Νευροεπιδημιολογίας & Τμήμα Γενετικής, Θεραπευτικής Καρκίνου και Υπερδομικής Παθολογίας

[1] Abu Manneh, R.; Chairta, P.P.; Mitsi, E.; Loizidou, M.A.; Georgiou, A.N.; Christou, Y.P.; Pantzaris, M.; Zamba-Papanicolaou, E.; Hadjisavvas, A. Genetic Study of Early Onset Parkinson’s Disease in Cyprus. Int. J. Mol. Sci. 2022, 23, 15369. https://doi.org/10.3390/ijms232315369

Εικόνα 1: Η Μετάλλαξη μετατόπισης του πλαισίου στο γονίδιο PINK1 που ταυτοποιήθηκε σε αυτή τη μελέτη