Neuroimmunology Department

Ερευνητική ομάδα του Τμήματος  Νευροανοσολογίας του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου, συνέβαλε στον προσδιορισμό νέων μορίων βιοδεικτών για τη μελέτη της ΠΣ και αξιολόγησε την επίδρασή τους στην κλινική εικόνα των ασθενών. Η έρευνα υλοποιήθηκε με χρηματοδότηση του προγράμματος TELETHON και τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Multiple Sclerosis and Related Disorders.  Tην ερευνητική ομάδα αποτελούσαν ο Καθηγητής Μάριος Παντζαρής, Ανώτερος Νευρολόγος, Διευθυντής του Τμήματος, Δρ Αναστασία Λαμπριανίδη, Επικεφαλής της έρευνας του Τμήματος και Μαρία Σ. Χατζηαγαπίου, υποψήφια Διδάκτορας, σε συνεργασία με το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας, με Επικεφαλής την Καθηγήτρια Χριστίνα Χριστοδούλου.

Η Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ), γνωστή και ως Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣκΠ), είναι μία ετερογενής και πολυπαραγοντική νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), η οποία χαρακτηρίζεται από την καταστροφή του ελύτρου μυελίνης, που περιβάλλει και προστατεύει τον άξονα των νευρικών κυττάρων προάγοντας ένα νευροεκφυλιστικό φαινότυπο (απομυελίνωση). Είναι μία χρόνια αυτοάνοση φλεγμονώδης νόσος, στην οποία σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η δράση των ενεργοποιημένων λεμφοκυττάρων. Τα λεμφοκύτταρα συμβάλλουν στην παραγωγή και απελευθέρωση προ-φλεγμονωδών μορίων, τα οποία ενεργοποιούν μόρια προσκόλλησης συντελώντας στην προσκόλληση των λεμφοκυττάρων στα ενδοθηλιακά κύτταρα, στην αύξηση της διαπερατότητας του αιματο-εγκεφαλικού φραγμού και στην περαιτέρω ενίσχυση και διατήρηση των φλεγμονωδών αποκρίσεων. Παράλληλα, η παρουσία κυττάρων της έμφυτης ανοσίας, όπως είναι τα κύτταρα μικρογλοίας και τα διηθούμενα μακροφάγα στις απομυελινωτικές περιοχές του ΚΝΣ, έχει πρόσφατα συνδεθεί με την ενεργοποίηση της συνομιλίας πήξης-φλεγμονής στις περιοχές εκείνες όπου αργότερα θα αποτελέσουν εστίες βλάβης. 

Νέα επιστημονικά δεδομένα έχουν εντοπίσει την εναπόθεση βασικών μορίων πήξης, συγκεκριμένα της θρομβίνης, του ινωδογόνου και ινώδους στο ΚΝΣ, και αναδείξει τη συμβολή τους στην ενεργοποίηση προ-φλεγμονωδών σηματοδοτικών οδών. Συγκεκριμένα, η παρουσία θρομβίνης στο ΚΝΣ προσελκύει τα κύτταρα μικρογλοίας στις περιοχές όπου εντοπίζεται. Οι οποίες θα αποτελέσουν εστίες απομυελίνωσης, ενώ το ινώδες δεσμεύεται στον υποδοχέα ιντεγκρίνης MAC-1 (CD11b/CD18) των μικρογλοιακών κυττάρων ενεργοποιώντας τη  μικρογλοία και διεγείροντας την έναρξη της φλεγμονής. Επιπρόσθετα, διαμέσου του υποδοχέα θρομβίνης (protease-activated receptor 1, PAR-1) σηματοδοτείται η παραγωγή και απελευθέρωση προ-φλεγμονωδών κυτταροκινών και μορίων προσκόλλησης που ενισχύουν την προσκόλληση των λεμφοκυττάρων στα ενδοθηλιακά κύτταρα, αυξάνεται περαιτέρω η διαπερατότητα του αιματο-εγκεφαλικού φραγμού και ενισχύεται η απομυελίνωση και η εκφύλιση των νευραξόνων.

Μέχρι στιγμής και παρά την εις βάθος έρευνα που έχει διεξαχθεί στην ΠΣ,  η αιτιοπαθογένεια της νόσου παραμένει άγνωστη. Μελέτες σε αυτοάνοσες παθήσεις, οι οποίες παρουσιάζουν κοινά κλινικά χαρακτηριστικά με την ΠΣ, έχουν αναδείξει τον ρόλο των αντισωμάτων εναντίον παραγόντων πήξης ως προ-πηκτικών παραγόντων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της θρόμβωσης και πιθανόν να εμπλέκονται σε οδούς φλεγμονής.

Λαμβάνοντας υπόψη την ανάπτυξη φλεβικής θρομβοεμβολής και ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων στα πρώιμα στάδια της ΠΣ, η παρούσα έρευνα αποτελεί μία πρώτη μελέτη των αντισωμάτων εναντίον παραγόντων πήξης σε ασθενείς με ΠΣ, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν ως πιθανοί βιοδείκτες για την πορεία εξέλιξης της νόσου.

Με την εφαρμογή της ενζυμικής ανοσοπροσροφητικής δοκιμασίας (enzyme-linked immunosorbent assay, ELISA), αξιολογήθηκε η παρουσία των IgG αντισωμάτων εναντίον των αντιγόνων θρομβίνη, προθρομβίνη, FVIIa, FXa, FXII, πρωτεΐνη C και πλασμίνη σε δείγματα ορού 167 ασθενών με ΠΣ και 40 υγιών εθελοντών.

Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων, παρατηρήθηκε αυξημένη συχνότητα εμφάνισης των IgG αντισωμάτων στους ασθενείς με ΠΣ (ν=72, 43%) σε σύγκριση με τους υγιείς (ν=8, 20%, p<0.001). 

Επιπλέον, η αξιολόγηση του κάθε αντισώματος ξεχωριστά ανέδειξε μεγαλύτερη συχνότητα παρουσίας των IgG στους ασθενείς έναντι των υγιών δοτών με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης των αντισωμάτων εναντίον της πλασμίνης (ΠΣ ν=20 Vs υγιείς ν=2). Παράλληλα, η ανίχνευση των αντισωμάτων εναντίον της πλασμίνης συνδέθηκε τόσο με την ηλικία των ασθενών όσο και με τη διευρυμένη κλίμακα κατάστασης αναπηρίας (expanded disability status scale, EDSS) που τους χαρακτήριζε, ενώ η παρουσία των αντισωμάτων εναντίον της θρομβίνης συσχετίστηκε με τον βαθμό βαρύτητας της νόσου (Multiple Sclerosis severity score, MSSS). Ασθενείς οι οποίοι ήταν θετικοί στην ανίχνευση των αντισωμάτων εναντίον της θρομβίνης είχαν υψηλό βαθμό EDSS και MSSS, βαθμοί οι οποίοι συνδέονται με σημαντική επιδείνωση της νόσου.    
 
Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης παρέχουν νέα στοιχεία για την εμπλοκή των αντισωμάτων στην ΠΣ και υπογραμμίζουν τη σημασία τους ως πιθανών βιοδεικτών στην πρόγνωση και παρακολούθηση της ΠΣ. Η περαιτέρω διερεύνηση του ρόλου αυτών των αντισωμάτων θα μπορούσε να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στη μελέτη της παθολογίας της νόσου ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην ανάπτυξη νέων εξατομικευμένων θεραπειών.  

Στον σύνδεσμο που ακολουθεί μπορείτε να βρείτε τη σχετική δημοσίευση 
https://www.msard-journal.com/article/S2211-0348(22)00290-5/fulltext 

Δρ Αναστασία Λαμπριανίδη
Associate Scientist
Τμήμα  Νευροανοσολογίας