Molecular Genetics Thalassaemia Department

«Άναβε το λυχνάρι σου προτού να σ’ εύρει η νύχτα» λέει η λαϊκή παροιμία, η οποία αποδεικνύεται να ισχύει και για την εφαρμογή των φαρκακευτικών προϊόντων προηγμένης θεραπείας (advanced therapy medicinal products, ATMP). Πρόκειται για φάρμακα για ανθρώπινη χρήση, τα οποία βασίζονται στη γονιδιακή θεραπεία, κυτταροθεραπεία και ιστομηχανική. Μετά από αξιοσημείωτες επιτυχίες στους ενήλικες, η εκκολαπτόμενη τεχνολογία αρχίζει πλέον να εφαρμόζεται όλο και περισσότερο και σε παιδιατρικούς ασθενείς. Mέλη της ομάδας Γονιδιακής Θεραπείας και Τροποποίησης του Γονιδιώματος του Τμήματος Μοριακής Γενετικής της Θαλασσαιμίας του ΙΝΓΚ, σε συνεργασία με διεθνείς εμπειρογνώμονες στους τομείς των νανοσωματιδίων, των μεσεγχυματικών στρωματικών κυττάρων, της φαρμακολογίας και της παιδιατρικής φαρμακευτικής, έχουν καταγράψει και αναλύσει τις μεγάλες δυνατότητες και τα εναπομένοντα εμπόδια της προγεννητικής και παιδιατρικής εφαρμογής προηγμένων θεραπειών. Το πλήρες άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό MDPI Pharmaceutics και είναι ανοικτά προσβάσιμο εδώ (https://www.mdpi.com/1999-4923/14/4/793).

Τα αρχικά δεδομένα για ATMP, βασισμένα σε κύτταρα νεότερων ασθενών, δείχνουν ψηλότερα ποσοστά επιτυχίας, αφού τα νεαρά κύτταρα επιτυγχάνουν καλύτερη εμφύτευση, λειτουργικότητα και επιβίωση στον δέκτη και επομένως μεγαλύτερη διόρθωση των παθολογικών παραμέτρων της νόσου. Ταυτόχρονα η εφαρμογή ATMP σε νεότερους ασθενείς που απαιτεί σχετικά μειωμένη συνολική ποσότητα κυττάρων και μοριακού υλικού (μικρότερη δοσολογία φαρμάκου), επιλύει βασικά προβλήματα στην ευρεία εφαρμογή των ATMP για κληρονομικές διαταραχές. Έτσι, ιδιαίτερα για περιπτώσεις διαταραχών με σοβαρή νοσηρότητα ή/και θνητότητα προ- ή περιγεννητικά, η έγκαιρη παρέμβαση είναι κριτικής σημασίας και επομένως η προγεννητική και παιδιατρική εφαρμογή των ATMP αποτελεί σε αυτές τις περιπτώσεις μια πολυαναμενόμενη θεραπεία. Επιπλέον, στις περισσότερες κληρονομικές διαταραχές, η εφαρμογή ATMP είναι πιο εύκολη σε μικρή ηλικία, ενώ μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, να μειώσει το κόστος της και άρα να αυξήσει την προσβασιμότητα σε αυτήν, σε σύγκριση με την εφαρμογή σε ενήλικες.

Η ανασκόπηση των τελευταίων εξελίξεων στα ATMP για προγεννητική και παιδιατρική χρήση επιτρέπει την ανάλυση των προοπτικών και των απαραιτήτων προϋποθέσεων για μια ευρύτερη προγεννητική και παιδιατρική κλινική εφαρμογή των ATMP. Συμπερασματικά, τα πλεονεκτήματα όσον αφορά στους απαιτούμενους πόρους (ποσότητα κυττάρων, ιστών, μοριακών εργαλείων), το κόστος, την αποτελεσματικότητα και την καταλληλότητα για εφαρμογή σε μεγαλύτερο αριθμό ασθενειών, ευνοούν την ανάπτυξη παιδιατρικής και προγεννητικής εφαρμογής των ATMP. Με δεδομένη την υποστήριξη από τα υπάρχοντα ρυθμιστικά κίνητρα στην ΕΕ για την ανάπτυξη παιδιατρικών και ορφανών φαρμάκων και την ολοένα και πιο θετική στάση των ασθενών και του γενικού πληθυσμού ως προς τις προηγμένες θεραπείες, οι τρέχουσες εξελίξεις υπόσχονται μια αύξηση της εφαρμογής προηγμένων θεραπειών γενικότερα, αλλά και της παιδιατρικής και προγεννητικής τους εφαρμογής ειδικότερα.

Φωτογραφία: Μέλη της ομάδας Γονιδιακής Θεραπείας και Τροποποίησης του Γονιδιώματος του τμήματος Μοριακής Γενετικής της Θαλασσαιμίας του ΙΝΓΚ (από αριστερά: Δρ Λόλα Κόνιαλη, Δρ Carsten W. Lederer (υπεύθυνος ερευνητής), Δρ Μαρίνα Κλεανθούς (διευθύντρια τμήματος), Δρ Παναγιώτα Λ. Παπασάββα).

Η ομάδα του ΙΝΓΚ ασχολείται με τη γονιδιακή θεραπεία της β-θαλασσαιμίας, τη ρύθμιση της ερυθροποίησης και τη βιολογία των μικρών παρεμβατικών RNA (miRNA), χρησιμοποιώντας μοριακά εργαλεία αιχμής, όπως επεξεργαστές γονιδιώματος CRISPR/Cas και TALEN, επεξεργαστές βάσεων του DNA, λεντιικούς φορείς και δίκλωνο RNA.

 
Σχήμα 2. Χρονοδιάγραμμα από προγεννητική μέχρι ενήλικη ηλικία, με υπέρ και κατά για την εφαρμογή προηγμένων θεραπειών.

Άρθρο
Carsten W. Lederer
Scientist / Associate Professor
Τμήμα Μοριακής Γενετικής Θαλασσαιμίας