ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ, Παγκόσμια νόσος-μαρτύριο

«Σιωπηλός δολοφόνος» είναι ο κυρίαρχος χαρακτηρισμός που αποδίδεται στη νόσο Αλτσχάιμερ (Alzheimer), η οποία βασανίζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και ταλαιπωρεί το οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον. Η νόσος δεν θεραπεύεται παρά μόνο απαλύνεται συμπτωματικά με τα υπάρχοντα φαρμακευτικά σκευάσματα. «Όμως διαφαίνεται φως στο τέλος της σήραγγας διότι η επιστήμη συνεχίζει ακατάπαυστα την προσπάθεια θεραπείας» δήλωσε στον «Φιλελεύθερο» ο Καθηγητής Σάββας Παπακώστας, τέως Ανώτερος Νευρολόγος, Διευθυντής Τμήματος Νευροβιολογίας του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου, αναφερόμενος στο καινοτόμο φάρμακο το οποίο μέχρι το τέλος του 2021 αναμένεται στην Κύπρο και την υπόλοιπη Ευρώπη.  Στην Κύπρο, σύμφωνα με αποτελέσματα της τελευταίας δικοινοτικής έρευνας του 2004 το ποσοστό των Ελληνοκυπρίων που πάσχουν από τη νόσο υπολογίζεται γύρω στο 7.2%.

 

Τι ακριβώς είναι η νόσος Αλτσχάιμερ Alzheimer και ποια είναι τα κυριότερα συμπτώματα;

Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια προοδευτική, νευροεκφυλιστική ασθένεια (όπου καταστρέφονται σταδιακά τα κύτταρα του εγκεφάλου) της οποίας το αρχικό και κύριο σύμπτωμα είναι μια συνεχώς επιδεινούμενη διαταραχή της μνήμης. Μετέπειτα επηρεάζονται σταδιακά όλες οι νοητικές λειτουργίες όπως η κριτική σκέψη, ο προσανατολισμός, η αναγνώριση οικείων προσώπων και χώρων, η επικοινωνία, η συμπεριφορά και η ικανότητα αυτοσυντήρησης. Προκύπτουν επίσης νευροψυχιατρικές διαταραχές όπως για παράδειγμα κατάθλιψη, ψύχωση, κινητικά προβλήματα ενώ στα τελικά στάδια οι ασθενείς καθίστανται πλήρως εξαρτώμενοι από άλλους.

 

Πού αποδίδεται η νόσος; Τι ευθύνεται;

Η ακριβής αιτία της νόσου δεν είναι γνωστή. Υπάρχουν όμως κάποιοι προδιαθεσικοί παράγοντες όπως συγκεκριμένα γονίδια, τα οποία αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Υπολογίζεται ότι συγγενείς πρώτου βαθμού των ασθενών αυτών έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν τη νόσο κατά τη γεροντική περίοδο. Ο εγκέφαλος παρουσιάζει συγκεκριμένες αλλαγές όπως ατροφία στις περιοχές που εμπλέκονται στη μνήμη και άλλων γνωστικών λειτουργιών και της συμπεριφοράς. Κάτω από το μικροσκόπιο οι εγκέφαλοι των ασθενών αυτών παρουσιάζουν χαρακτηριστικά ευρήματα τις λεγόμενες αμυλοειδείς πλάκες και τα νευροϊνιδικά συμπλέγματα που προκαλούν τις προαναφερθείσες αλλοιώσεις. Παρεπιπτόντως, τα ευρήματα αυτά εντοπίστηκαν και πρωτοπεριγράφηκαν από τον Γερμανό νευροψυχίατρο Alois Alzheimer, του οποίου το όνομα φέρει τιμής ένεκεν η νόσος.

 

Υπάρχει μια σύγχυση ανάμεσα στην άνοια και τη νόσο Alzheimer.

Η νόσος Αλτσχάιμερ ευθύνεται για το 50% περίπου των περιστατικών άνοιας. Η άνοια (ή όπως παλαιότερα αποκαλείτο λανθασμένα, αρτηριοσκλήρωση), είναι η κατάσταση εκείνη η οποία χαρακτηρίζεται από διαταραχές στις λειτουργίες του εγκεφάλου, της συμπεριφοράς και που έχει σαν αποτέλεσμα οι ασθενείς να μην μπορούν να διεξάγουν τις καθημερινές τους ενασχολήσεις στην οικογένεια, την εργασία ή την κοινωνία. Το σημαντικό είναι ότι οι ασθενείς με άνοια δεν έχουν όλοι τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Αυτό σημαίνει ότι μερικές άλλες αιτίες που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα πρέπει να αναγνωριστούν διότι ενδεχομένως, με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, να είναι αναστρέψιμες.  Διάφορες μορφές άνοιας όμως που μπορεί να προκύψουν από άλλες παθολογικές αιτίες όπως π.χ. η έλλειψη της βιταμίνης Β12, ο υποθυρεοειδισμός, λήψη πολλαπλών φαρμάκων, η κατάθλιψη και άλλες, επιβάλλεται να διαγνωστούν έγκαιρα καθότι αυτές μπορούν να θεραπεύονται.

 

Περισσότερο επηρεάζει μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους, δεν είναι;

Υπάρχουν σπάνιες οικογενείς μορφές όπου η νόσος είναι έντονα κληρονομήσιμη και η έναρξη των συμπτωμάτων παρουσιάζεται μεταξύ των 40-60 ετών. Ευτυχώς ο αριθμός των οικογενειών αυτών είναι περιορισμένος. Η πλειοψηφία των ατόμων με τη νόσο παρουσιάζει τη λεγόμενη σποραδική μορφή η οποία εμφανίζεται μετά την ηλικία των 65 ετών.

 

Εχουμε αριθμούς για την Κύπρο; Πόσους ταλαιπωρεί αυτή η νόσος; Σε παγκόσμια κλίμακα, πού κυμαίνονται οι αριθμοί;

Υπολογίζεται ότι η ασθένεια επηρεάζει περίπου το 5% των ατόμων πάνω από την ηλικία των 65 ετών και το 20% των ατόμων πάνω από την ηλικία των 80 ετών. Στην Κύπρο, σύμφωνα με αποτελέσματα δικοινοτικής έρευνας που διενεργήθηκε το 2004, το ποσοστό των Ελληνοκυπρίων που πάσχουν από τη νόσο υπολογίζεται γύρω στο 7.2%. Είναι μία από διάφορες νευρολογικές ασθένειες, οι οποίες προκαλούν άνοια και στις Ηνωμένες Πολιτείες αποτελεί την τέταρτη μεγαλύτερη αιτία θανάτου ατόμων της τρίτης ηλικίας.

 

Αποτελεσματική θεραπεία δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως φαρμακευτική αγωγή που μπορεί καθυστερήσει την επιδείνωσή της.

Δυστυχώς η νόσος του Αλτσχάιμερ δεν θεραπεύεται παρά μόνο απαλύνεται συμπτωματικά με τα υπάρχοντα φαρμακευτικά σκευάσματα τα οποία επίσης επιβραδύνουν σε κάποιο βαθμό την επιδείνωση της. Όμως διαφαίνεται φως στο τέλος της σήραγγας διότι η επιστήμη συνεχίζει ακατάπαυστα την προσπάθεια θεραπείας. Μάλιστα έχει πρόσφατα εγκριθεί στην Αμερική η χορήγηση ενός καινοτόμου φαρμάκου το οποίο φαίνεται να διαλύει τις αμυλοειδείς πλάκες που προκαλούν τη νόσο Alzheimer. Υπολογίζουμε και ελπίζουμε ότι θα κυκλοφορήσει στημ Κύπρο και την υπόλοιπη Ευρώπη μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.

 

Mε ποιό τρόπο το Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου βοηθά αυτούς τους ανθρώπους και τις οικογένειές τους;

Η 21η Σεπτεμβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Αλτσχάιμερ με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τη νόσο. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα διεξάγει ερευνητική δραστηριότητα για τον καθορισμό της παθοφυσιολογίας της νόσου με σκοπό την δημιουργία αποτελεσματικής θεραπείας. Στην προσπάθεια αυτή συμμετέχει και το Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ) με τα δικά του ερευνητικά προγράμματα. Στο Ινστιτούτο λειτουργεί για περισσότερο από 25 χρόνια κλινική άνοιας όπου παραπέμπονται ασθενείς με διαταραχές μνήμης για αξιολόγηση, διάγνωση και θεραπεία. Επιπλέον ασχολείται με εξειδικευμένες έρευνες σχετικά με την άνοια και συγκεκριμένα την νόσο Αλτσχάιμερ. Διενήργησε κλινικές μελέτες με νέα θεραπευτικά φάρμακα, μελέτησε την επιδημιολογία της νόσου στην Κύπρο, και μέσω της μεταπτυχιακής του Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου, γίνονται μελέτες σε μοντέλα ποντικιών που αναπτύσσουν την νόσο σε σχέση με την παθοφυσιολογία της στο κυτταρικό επίπεδο του εγκεφάλου. Παλαιότερα διενεργήθηκε διδακτορική διατριβή αναφορικά με την επιβάρυνση των φροντιστών των ασθενών με άνοια. Για να βοηθηθεί τόσο ο ασθενής όσο και η οικογένειά του έχουν δημιουργηθεί παγκοσμίως αλλά και στην Κύπρο σύνδεσμοι στήριξης. Ο Κυπριακός Σύνδεσμος δραστηριοποιείται ήδη εδώ και πολλά χρόνια και παρέχει σημαντική βοήθεια τόσο στους ασθενείς όσο και στους φροντιστές. Έχουν δημιουργηθεί κέντρα ημέρας όπου οι ασθενείς με αρχικά στάδια της νόσου μπορούν να περάσουν λίγες ώρες και να αποδεσμεύσουν τους συγγενείς τους για να ασχοληθούν με σημαντικές τους υποθέσεις αλλά και να υποβληθούν οι ίδιοι οι ασθενείς σε συστηματική ψυχοκοινωνική θεραπεία, νοητική ενδυνάμωση, φυσιοθεραπεία και εργοθεραπεία.

 

Μηχανισμοί πρόληψης και επιβράδυνσης

 

Υπάρχουν άλλοι τρόποι, άλλες μέθοδοι για να επιβραδυνθεί η επιδείνωση της νόσου;

Εφόσον δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία και άπαξ και εμφανιστούν τα συμπτώματα, η νόσος δυστυχώς προχωρεί ακάθεκτη, καλό θα ήταν να εντοπιστούν μηχανισμοί πρόληψης και αποφυγής ή μετατόπισης στο μέλλον της έναρξης της νόσου. Υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που καταμαρτυρούν ότι με το να αποφεύγουμε βλαβερές ουσίες όπως το υπερβολικό αλκοόλ, κάπνισμα, τη χρήση παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, και με μια σωστή διατροφή (όπως π.χ. η μεσογειακή δίαιτα), ελαττώνουμε τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου ακόμη και στις περιπτώσεις που η κληρονομικότητα είναι σημαντική. Επίσης, συχνή εξάσκηση του εγκεφάλου σε νοητικές ενασχολήσεις όπως το καθημερινό διάβασμα, οι λύσεις σταυρολέξων, εκμάθηση μιας νέας γλώσσας και γενικά αποφυγή της αδράνειας, βοηθούν στο να παραμείνουν εν ζωή οι νευρώνες του εγκεφάλου για περισσότερο χρονικό διάστημα. Η γενική κατάσταση υγείας του ασθενούς επίσης παίζει σημαντικό ρόλο και στην υγεία του εγκεφάλου κυρίως ο έλεγχος του διαβήτη και της υπέρτασης. Πρόσφατες έρευνες, όπου συμμετέχει και η Κύπρος, αναδεικνύουν ότι η χρήση ακουστικών και γυαλιών βοηθά στην ενεργότερη συμμετοχή ατόμων στο κοινωνικό σύνολο και τη διατήρηση νοητικής υγείας. Επίσης ενθαρρύνεται  η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και η αποφυγή κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων παραγόντων που επιβαρύνουν την φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Τέλος έχει διαφανεί ότι όσο πιο υψηλό είναι το μορφωτικό επίπεδο κάποιου ατόμου τόσο μειώνεται ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου και, ως εκ τούτου, δέον όπως υπάρξει συντονισμένη προσπάθεια  επαρκούς σχολικής κατάρτισης. Παθητικές ενασχολήσεις όπως π.χ. παρακολούθηση τηλεόρασης για πολλές ώρες δεν φαίνεται να προστατεύει και μπορεί να έχει βλαβερές συνέπειες, ενώ ο δραστήριος τρόπος ζωής ωφελεί.

 

Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ο Φιλελεύθερος στις 4 Οκτωβρίου 2020.

Other News
winner