Παγκόσμια Ημέρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης: Η έρευνα συμβάλλει θετικά στις ζωές των ανθρώπων

Η 30η Μαΐου έχει καθιερωθεί να τιμάται ως η Παγκόσμια Ημέρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης, με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων γύρω από τη νόσο.  Η Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ) ή Σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια χρόνια φλεγμονώδης και εκφυλιστική νόσος με ιδιαίτερα σημαντική την συμμετοχή του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Η πρώτη επίσημη δημοσίευση της ασθένειας έγινε το 1868 από τον διακεκριμένο Νευρολόγο Jean-Martin Charcot. Η Πολλαπλή Σκλήρυνση προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) το οποίο απαρτίζεται από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Τα κύρια παθολογικά  γεγονότα που συμβαίνουν στην εκδήλωση της ασθένειας είναι η προσβολή της μυελίνης,  η εκφύλιση και εν τέλει η καταστροφή των αξόνων των νευρικών κυττάρων.  Η μυελίνη είναι το περίβλημα εκείνο των νευρικών κυττάρων που τα περιβάλλει σαν άλλο περίβλημα ενός ηλεκτρικού καλωδίου. Η καταστροφή της μυελίνης και των νευρικών κυτάρων έχει σαν αποτέλεσμα την διαταραχή ελέγχου διαφόρων λειτουργιών του ΚΝΣ και ως αποτέλεσμα την εμφάνιση των διαφόρων νευρολογικών συμπτωμάτων της ασθένειας. 

Παρότι η αιτιολογία της ασθένειας έως τώρα δεν είναι γνωστή, στους παράγοντες αυξημένου κινδύνου εμφάνισης της ασθένειας συγκαταλέγονται το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η έλλειψη βιταμίνης D, η υπεριώδης ακτινοβολία και οι λοιμώξεις με ιδιαίτερη μνεία στην λοίμωξη από τον ιό Epstein-Barr. Η Πολλαπλή Σκλήρυνση αποτελεί την πιο συχνή μη-τραυματική νευρολογική νόσο που προκαλεί αναπηρία σε νεαρή ηλικία. Η ασθένεια εκδηλώνεται σε ηλικίες από 18 μέχρι 50 ετών περίπου ενώ εκδηλώνεται πιο συχνά σε γυναίκες με αναλογία περίπου 3:2 έναντι των ανδρών. 

Από το 2008 έχει ξεκινήσει μια παγκόσμια προσπάθεια με το πρόγραμμα MS Atlas ώστε να γίνει όσο το δυνατόν πληρέστερη η καταγραφή των περιστατικών της ασθένειας σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τα τελευταία επικαιροποιημένα στοιχεία από το MS Atlas, τα άτομα που πάσχουν από Πολλαπλή Σκλήρυνση είναι περίπου 2,9 εκατομμύρια παγκοσμίως  ενώ στην Κύπρο έχουν καταγραφεί μέσω του προγράμματος συνολικά 2,600 καταγεγραμμένα περιστατικά στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Η έρευνα όσον αφορά την Πολλαπλή Σκλήρυνση παραμένει σταθερά αναπτυσσόμενη. Τον τελευταίο μόνο χρόνο έχουν δημοσιευτεί πάνω από 6,000 άρθρα σε ιατρικά περιοδικά. Η έρευνα επικεντρώνεται σε τρείς άξονες: την εύρεση της αιτίας της νόσου, την σταθεροποίηση της εξέλιξης της νόσου και την επιδιόρθωση της βλάβης που επέφερε. 

Στο Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ), το Τμήμα Νευροεπιστημών μελετά την παθολογία της νόσου με απώτερο σκοπό την εύρεση  πιθανών στόχων για θεραπείες που θα σταματήσουν ή θα επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου. Η μελέτη εστιάζει στις χασματοσυνδέσεις δηλαδή τα κανάλια στην κυτταρική μεμβράνη που επιτρέπουν την επικοινωνία μεταξύ διπλανών κυττάρων αλλά και μεταξύ στρωμάτων στο ίδιο κύτταρο. Μελέτη εγκεφαλικού ιστού από εγγεγραμμένους δωρητές ασθενείς με ΠΣ έδειξε πως διαταραχές στην επικοινωνία των κυττάρων διαμέσου  των χασματοσυνδέσεων, μπορεί να είναι καθοριστική στη χρόνια εξέλιξη της νόσου. Επίσης, στο εργαστήριο προκαλείται πειραματική αυτοάνοση εγκεφαλομυελίτιδα (ΠΑΕ) σε μοντέλα της πάθησης, στα οποία η κλινική εικόνα και τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της ΠΣ. Η δομή του αιματοεγκεφαλικού φραγμού και η συσχέτισή του με την νόσο καθώς και η συμβολή των χασματοσυνδέσεων στην διαπερατότητα του φραγμού μελετάται στα ζώα. 

Το Τμήμα Νευροανοσολογίας του ΙΝΓΚ συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα που αφορούν την κατανόηση των μηχανισμών της νόσου. Πιο συγκεκριμένα, έχει ταυτοποιήσει την παρουσία αντισωμάτων που σχετίζονται με την έναρξη, την πρόοδο της αναπηρίας και την πρόοδο της νόσου. Ο ρόλος τέτοιων μορίων έχει χαρακτηριστεί και σε σχέση με τις μεταβολές στα επίπεδα έκφρασης φλεγμονωδών μεσολαβητών σε ασθενείς με ΠΣ. Πιο πρόσφατα, βιοδείκτες της αξονικής βλάβης της νόσου έχουν ταυτοποιηθεί ώστε να μπορούμε να ελέγχουμε καλύτερα την πρόοδο της Πολλαπλής Σκλήρυνσης. Ακόμη, το Τμήμα Νευροανοσολογίας έχει πραγματοποιήσει κλινικές δοκιμές αξιολογώντας την νευροτροφική σύνθεση PLP 10 στην Πολλαπλή Σκλήρυνση με υποτροπές. Τα αποτελέσματα έχουν δείξει σημαντική μείωση της συχνότητας των υποτροπών καθώς και της προόδου της αναπηρίας των ασθενών. Σημαντικά επίσης είναι τα ευρήματα από έρευνές μας,  που αφορούν την ανάλυση εικόνας (υπερήχων και MRI) για την πρόοδο της νόσου των ασθενών με εγκεφαλικό επεισόδιο και Πολλαπλή Σκλήρυνση.

Ευελπιστούμε ότι η έρευνά μας θα συμβάλει θετικά στις ζωές των ανθρώπων που ζουν με την Πολλαπλή Σκλήρυνση,  συνεισφέροντας στην ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών θεραπειών. Σήμερα, με τη δυνατότητα μιας όσο το δυνατόν πιο έγκαιρης διάγνωσης της ασθένειας και την πληθώρα διαθέσιμων φαρμάκων φαίνεται να αλλάζει σιγά σιγά η φυσική πορεία της ασθένειας. Επιτυγχάνεται μια ιδιαίτερα σημαντική επιβράδυνση της πορείας της νόσου ή και η ανακοπή της σε κάποιες περιπτώσεις.

Σήμερα, 30 Μαΐου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης, το Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου θα φωταγωγηθεί με πορτοκαλί χρώμα, που αντιπροσωπεύει την ΠΣ, συμβάλλοντας στις δράσεις του Παγκύπριου Συνδέσμου Πολλαπλής Σκλήρυνσης για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού.  

Λευκωσία, 30 Μαΐου 2024