Molecular Virology Department

Ιδανικά η συχνή παρακολούθηση από γυναικολόγο θα πρέπει να αρχίσει μόλις μια νεαρή γυναίκα ξεκινήσει τη σεξουαλικά ενεργή ζωής της. Η δρ Ντάνα Κοπτίδου, επιστήμονας στο Τμήμα Μοριακής Ιολογίας στο Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου, τονίζει σε συνέντευξη στην εφημερίδα Πολίτης ότι τα κορίτσια θα πρέπει να ενημερώνονται για τους κινδύνους από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως η λοίμωξη από τον ιό HPV, που ενοχοποιείται για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.Αναλυτικά η συνέντευξη:

Ποια εικόνα επικρατεί στην Κύπρο σχετικά με την εμφάνιση του καρκίνου της μήτρας; Υπάρχουν επιδημιολογικές μελέτες;

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δέκατος πιο κοινός καρκίνος στον γυναικείο πληθυσμό στην Κύπρο, με περίπου 25-30 περιπτώσεις διαγνωσμένες ετησίως σύμφωνα με το μητρώο καρκίνου του Υπουργείου Υγείας. Η συχνότητα εμφάνισης του είναι 4-5 περιστατικά ανά 100.000 κύπριες, και αυτό τοποθετεί τη χώρα μας στην ομάδα χωρών με χαμηλή συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Αυτό οφείλεται στην υψηλής ποιότητας προληπτική υγειονομική περίθαλψη και την ιδιαίτερη ευαισθητοποίηση των γυναικών στην Κύπρο σχετικά με τη σημασία των τακτικών  επισκέψεων στον γυναικολόγο.

Πριν από ένα περίπου χρόνο ανακοινώθηκε ότι από μελέτη που διεξήγαγε τo Τμήμα Μοριακής Ιολογίας του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου για αξιολόγηση της συχνότητα του ιού HPV, επαναβεβαιώνεται η αναγκαιότητα της συνεχούς παρακολούθησης όλων των γυναικών με το τεστ Παπανικολάου. Τι άλλο προκύπτει από τις μελέτες που διεξάγει το ΙΝΓΚ;

Η έρευνα που παρουσιάσαμε είναι μια μελέτη του ποσοστού ανίχνευσης και κατανομής των στελεχών του ιού HPV σε δείγματα γυναικών που ζουν στην Κύπρο, οι οποίες παραπέμφθηκαν για ανάλυση στο εργαστήριο μας λόγω μη φυσιολογικού τεστ Παπανικολάου. Από όσο γνωρίζουμε, το έργο αυτό είναι το πρώτο του είδους του στον πληθυσμό μας. Διαπιστώσαμε ότι σχεδόν το 75% των γυναικών αυτών μολύνθηκε με τουλάχιστον έναν τύπο ιού HPV. Το αποτέλεσμα αυτό είναι συγκρίσιμο με παρόμοιες μελέτες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία. Η μεγάλη συχνότητα επιμολύνσεων με τον ιό HPV στο πιο πάνω διερευνώμενο δείγμα ήταν ένα αναμενόμενο αποτέλεσμα επειδή οι περισσότερες από τις αλλαγές στα κύτταρα του τράχηλου προκαλούνται εξαιτίας της μόλυνσης από τον ιό HPV. Η συχνότητα των διαφόρων τύπων του ιού HPV στον γενικό πληθυσμό πιθανό να είναι διαφορετική, επειδή αρκετές περιπτώσεις επιμολύνσεων με τον ιό παραμένουν ασυμπτωματικές. 
Επίσης, μελετήσαμε ποιοι τύποι του ιού HPV παρουσιάζονται ποιο συχνά σε επιμολυσμένες γυναίκες. Πρόκειται για το HPV στέλεχος 16 υψηλού κινδύνου και τον τύπο HPV τύπου 6 χαμηλού κινδύνου. Ο τύπος 16 είναι ο συνηθέστερος τύπος στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ενώ ο τύπος 6 εντοπίζεται κυρίως στα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων.

Το διαφορετικό δυναμικό ογκογένεσης που παρουσιάζουν συγκεκριμένοι τύποι HPV, υπογραμμίζει τη σημασία της ανίχνευσης και τυποποίησης διαφόρων στελεχών του ιού. Τα αποτελέσματα της εξέτασης HPV έχουν σημαντικές προγνωστικές και θεραπευτικές επιπτώσεις, παρέχοντας στους κλινικούς ιατρούς πολύτιμες πληροφορίες για να αποφασίσουν την πιο κατάλληλη πορεία δράσης για κάθε ασθενή.

Σε ποιο βαθμό οι Κύπριες γυναίκες ανταποκρίνονται στο κάλεσμα για διενέργεια του τεστ Παπανικολάου;

Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές στατιστικές, ο αριθμός των γυναικών στην Κύπρο που ανταποκρίνονται στη διενέργεια του τεστ Παπανικολάου είναι σε σχετικά καλό επίπεδο, ωστόσο υπάρχει περιθώριο βελτίωσης. Περίπου το 65% των γυναικών διενήργησαν Pap τεστ τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων ετών. Από τις ευρωπαϊκές χώρες, οι πιο ευαίσθητες είναι οι γυναίκες στην Αυστρία και το Ηνωμένο Βασίλειο με ποσοστό συμμετοχής άνω του 85%, οι χαμηλότεροι αριθμοί προέρχονται από τη Βουλγαρία, όπου λιγότερο από το 10% των γυναικών ανταποκρίθηκαν στη διενέργεια του τεστ Παπανικολάου. Αυτά τα στατιστικά στοιχεία τοποθετούν την ανταπόκριση των κύπριων γυναικών πλησίον του μέσου όρου των χωρών της ΕΕ. Λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν υπάρχει οργανωμένη συστηματική παρακολούθηση από το κράτος, οι κύπριες γυναίκες γνωρίζουν πολύ καλά τα οφέλη της τακτικής γυναικολογικής εξέτασης.

Aπό ποια ηλικία θα πρέπει να γίνεται αυτός ο έλεγχος;

Η παρακολούθηση θα πρέπει ιδανικά να ξεκινήσει μόλις μια νεαρή γυναίκα ξεκινήσει τη σεξουαλικά ενεργή ζωή της. Είναι επιτακτική ανάγκη να ενημερώνονται τα κορίτσια για τους κινδύνους από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένης της λοίμωξης από τον HPV, τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να προληφθούν αυτές οι ασθένειες και τη σημασία των τακτικών προληπτικών επισκέψεων στον γυναικολόγο.

Πόσο ενημερωμένος είναι ο γυναικείος πληθυσμός της Κύπρου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;

Με βάση τα στατιστικά στοιχεία που αναφέρθηκαν νωρίτερα, θα έλεγα ότι οι κύπριες γυναίκες γνωρίζουν πολύ καλά τη σημασία του τεστ Pap, και έχουν επίγνωση της προληπτικής του αξίας έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Αυτή είναι η δική μας εμπειρία από τις επαφές με τους ασθενείς όταν παραπέμπονται στο ΙΝΓΚ για το HPV τεστ. Φυσικά, η αντίληψή τους για τους λόγους που πρέπει να κάνουν αυτή τη εξέταση είναι συνήθως αρκετά ασαφής. 

Εξακολουθούν να υπάρχουν ελάχιστες περιπτώσεις διάγνωσης του καρκίνου της μήτρας ετησίως, επομένως εμείς ως κοινωνία μπορούμε να κάνουμε μια καλύτερη δουλειά, δεδομένου ότι βασικά όλες αυτές οι περιπτώσεις μπορούν να προληφθούν. Το τεστ Παπανικολάου θα δείξει τα πρώτα στάδια πριν από τον καρκίνο τα οποία μπορούν να θεραπευτούν εύκολα.

Έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι ο HPV μπορεί να συμπεριφερθεί και σαν ογκογονικός ιός. Τι σημαίνει αυτό και ποιός ο κίνδυνος μετάδοσης με τη σεξουαλική επαφή; Η μόλυνση από τους διάφορους τύπους του HPV υποδηλώνει απαραίτητα και εκδήλωση της νόσου;

Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι του τραχήλου της μήτρας προκαλούνται από τη μόλυνση από αυτόν τον ιό. Και σχεδόν αποκλειστικά μεταδίδεται από σεξουαλικές επαφές. Φυσικά, δεν σημαίνει ότι κάθε αθεράπευτη λοίμωξη, θα οδηγήσει σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Υπάρχουν πάνω από 40 διαφορετικοί τύποι HPV που προκαλούν λοίμωξη σε σεξουαλικά όργανα και μόνο μερικά από αυτά είναι τα λεγόμενα υψηλού κινδύνου, π.χ. οι ιοί που έχουν καρκινικό δυναμικό μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του τραχήλου, όπως ο HPV 16. Ακόμη όμως και σε περιπτώσεις επιμολύνσεων με ιούς με καρκινικό δυναμικό, η πλειοψηφία θα θεραπευθεί (εξουδετερωθεί) από το ανοσοποιητικό σύστημα της γυναίκας. Εντούτοις, περίπου 20% θα αναπτύξουν κυτταρικές βλάβες, δηλαδή οι περιοχές στον τράχηλο όπου τα κύτταρα μολύνθηκαν θα παράγουν νέα ιικά σωματίδια που θα συνεχίσουν να εξαπλώνονται μέχρι να μολυνθεί ολόκληρη η περιοχή και τελικά τα καρκινικά κύτταρα θα μεταδοθούν από το αίμα σε άλλο μέρος του σώματος όπου θα αναπτυχθούν μεταστάσεις. Για να αποφευχθεί αυτό, η ανάπτυξη καρκινικών αλλοιώσεων πρέπει να εντοπιστεί στα αρχικά στάδια και ο επιμολυσμένος ιστός να αφαιρεθούν με μια απλή διαδικασία από τη μήτρα.

Το πλεονέκτημα της διερεύνησης παρουσίας του ιού HPV επιπλέον του τεστ Pap, έγκειται στην ακριβή ανίχνευση της λοίμωξης. Το τεστ Παπανικολάου μπορεί να ανιχνεύσει κυτταρικές αλλαγές στο δείγμα που λαμβάνεται από τον τράχηλο της γυναίκας. Ωστόσο, δεν θα ανιχνεύσει τη μόλυνση με τον ιό του HPV. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με μοριακές μεθόδους που εκτελούνται στο τμήμα μας όπου μπορούμε να ανιχνεύσουμε το DNA διαφορετικών τύπων HPV. Η ανίχνευση του HPV DNA στο δείγμα είναι μια άμεση απόδειξη της παρουσίας του ιού στα κύτταρα του ασθενούς. Το επόμενο βήμα είναι να προσδιορίσουμε ποιος τύπος HPV υπάρχει στο δείγμα. Μπορούμε να διακρίνουμε όλους τους τύπους του ιού HPV οι οποίοι μολύνουν τα γεννητικά όργανα, ακόμη και αν υπάρχουν παραπάνω από ένα τύπο στο δείγμα.

Ένας άλλος σημαντικός τρόπος πρόληψης είναι τα πρόσφατα αναπτυχθέντα εμβόλια κατά της λοίμωξης από HPV. Το πιο πρόσφατο εμβόλιο προστατεύει από τους 9 συνηθέστερους τύπους HPV οι οποίοι μολύνουν τον τράχηλο της μήτρας και προκαλούν και τα κονδυλώματα. Αυτά τα εμβόλια καλύπτουν περίπου το 90% όλων των περιπτώσεων των HPV νοσημάτων. Το εμβόλιο συνιστάται για τα κορίτσια πριν αρχίσουν τη σεξουαλική τους ζωή. Όπως και με άλλα εμβόλια, αυτό θα αποτρέψει τη μόλυνση του σώματος αφού το εμβόλιο προκαλεί δημιουργία αντισωμάτων ως φυσική άμυνα κατά του ιού.