ΚΑΘ. ΜΙCHAEL HANNA, Πρώτες θεραπείες για άνοια

Την αισιοδοξία ότι τα επόμενα 5-10 χρόνια θα αναπτυχθούν πολύ πιο αποτελεσματικές θεραπείες για την άνοια και άλλες νευρομυϊκές ασθένειες, οι οποίες σήμερα θεωρούνται αθεράπευτες, εκφράζει ο καθηγητής Michael G. Hanna, διευθυντής του Ινστιτούτου Νευρολογίας στο Λονδίνο (UCL Queen Square Institute of Neurology-ION), το οποίο είναι μέρος του Πανεπιστημίου University College London. Ο καθηγητής Hanna ήρθε στην Κύπρο για την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας του βρετανικού Ινστιτούτου Νευρολογίας με το Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου. 

Πως συνδέεστε με το Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ);

Υπάρχουν πολλές συνέργειες μεταξύ αυτών που κάνουμε στο ΙΟΝ στο Λονδίνο και των προγραμμάτων του ΙΝΓΚ με βάση τους τρεις πυλώνες που έχουμε και οι δυο οργανισμοί αναπτύξει (έρευνα, υπηρεσίες, εκπαίδευση).  Αυτές τις ημέρες που ήμουν με την ομάδα μου στην Κύπρο, συζητήσαμε συγκεκριμένα πλάνα συνεργασίας στους τομείς των υπηρεσιών προς τους ασθενείς, την διερεύνηση σύνθετων διαγνωστικών προβλημάτων άλλα και για εκπαιδευτικά προγράμματα, ανταλλαγές εκπαιδευτών, όπως επίσης και συνεργασία σε θέματα έρευνας για  τη γενετική, τη βιοπληροφορική και δυνητικά και για άλλες θεματικές της νευρολογίας όπως για παράδειγμα η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας και η Άνοια. Χάρηκα πολύ με την υπογραφή του μνημονίου με τον συνάδελφο μου Γενικό Εκτελεστικό Διευθυντή και Ιατρικό Διευθυντή του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου, Καθ. Λεωνίδα Φυλακτού στην παρουσία του Βρετανού Υπάτου Αρμοστή.  

Προέρχεστε από ένα Ινστιτούτο το οποίο λειτουργεί στα ίδια ενδιαφέροντα όπως το Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου.  Πως έχει αναπτυχθεί το Ινστιτούτο στο Ηνωμένο Βασίλειο;

Οι νευρολογικές παθήσεις που αφορούν τον εγκέφαλο είναι μεγάλη πρόκληση για την κοινωνία. Περιλαμβάνουν νόσους όπως είναι η άνοια, η επιληψία, η σκλήρυνση κατά πλάκας, όπως επίσης και πολλές γενετικά προσδιοριζόμενες νόσους όπως αυτές που αφορούν το νευρομυϊκό σύστημα.  Στο Ινστιτούτο μας κάνουμε εκτεταμένη έρευνα για όλες αυτές τις παθήσεις, εργαστηριακή έρευνα, που έχει να κάνει με την κατανόηση των μηχανισμών των παθήσεων σε κυτταρικό επίπεδο και επίσης κλινική έρευνα  ώστε να κατανοήσουμε την εξέλιξη αυτών των παθήσεων χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως είναι η μαγνητική τομογραφία.  Επιπλέον, αναλαμβάνουμε την εκτέλεση κλινικών δοκιμασίων, για την δοκιμή νέων θεραπειών για αυτές τις παθήσεις, με στόχο την ανεύρεση των καλύτερων θεραπειών για τους ασθενείς μας. Έχει επιτελεστεί σημαντική πρόοδος στην κατανόηση της παθογένειας για πολλές παθήσεις, όπως η άνοια, οι νευρομυϊκές παθήσεις, η σκλήρυνση κατά πλάκας και η επιληψία.  Σε κάποιες από αυτές έχουν επίσης αναπτυχθεί αρκετά αποτελεσματικές θεραπείες όπως για παράδειγμα στην σκλήρυνση κατά πλάκας.  Στην άνοια και στις νευρομυϊκές νόσους, αρχίζουμε τώρα να βλέπουμε τις πρώτες θεραπείες και είμαι αισιόδοξος, ότι τα επόμενα 5-10 χρόνια πολύ πιο αποτελεσματικές θεραπείες για αυτές τις μέχρι σήμερα αθεράπευτες παθήσεις θα αναπτυχθούν.  Το Εθνικό Νοσοκομείο Queen Square και το Ινστιτούτο Νευρολογίας του Λονδίνου από την ίδρυση τους το 1860 είναι παγκόσμιας εμβέλειας ηγέτες στην νευρολογία.  

Πως βλέπετε το ρόλο του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου στις νευρολογικές παθήσεις και πως μπορεί να επωφεληθεί από την συνεργασία με το UCL;

Το Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ) είναι ξεκάθαρα πρωτοπόρο στη νευρολογία και στην έρευνα στην γενετική  σε εθνικό επίπεδο και έχει διεθνή αναγνώριση.  Είναι σίγουρα το εθνικό κέντρο της Κύπρου. Το ΙΝΓΚ έχει σημαντική συνεισφορά σε πολλές θεματικές, που περιλαμβάνουν την κατανόηση των γενετικών παθήσεων, την κατανόηση νευρογενετικών συνδρόμων, όπως επίσης την άνοια, την επιληψία και στην σκλήρυνση κατά πλάκας.  Επιπλέον, έχει προχωρημένα προγράμματα όπως την βιοπληροφορική που είναι καθοριστικό εργαλείο για την έρευνα του μέλλοντος.  Επιπλέον, το ΙΝΚΓ αξιολογεί και θεραπεύει νευρολογικούς ασθενείς με σύνθετα νοσήματα παρουσιάζοντας μεγάλο έργο στις κλινικές υπηρεσίες.  Πιστεύω, ότι η συνεργασία με το UCL θα ωφελήσει τόσο το UCL όσο και το Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου σε όλους του τομείς που αφορούν του τρείς πυλώνες ανάπτυξης του ΙΝΚΓ δηλαδή τη βελτίωση των κλινικών υπηρεσιών αλλά και τη βελτίωση των ερευνητικών προγραμμάτων και της εκπαίδευσης. 

Θα μπορούσατε να σχολιάσετε την επίπτωση των νευρολογικών νοσημάτων στην κοινωνία;

Τα νευρολογικά νοσήματα έχουν τεράστια επίδραση στους ασθενείς, τις οικογένειες αλλά και στις κοινωνίες.  Για παράδειγμα καταστάσεις όπως η άνοια, η επιληψία, οι νευρομυϊκές παθήσεις άλλα και η Νευρογενετική, η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι επιβαρυντικές στην οικογένεια και στους ασθενείς, οι οποίοι συχνά δεν μπορούν να εργαστούν και στο τέλος αυτό οδηγεί σε οικονομικό κόστος στην οικογένεια και στην κοινωνία.  Η άνοια είναι σήμερα η πιο συχνή αίτια θανάτου στις αναπτυγμένες χώρες. Είναι τεράστια η πρόκληση, για παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο εθνικό σύστημα υγείας NHS μία στις τέσσερις κλίνες είναι κατειλημμένη από ασθενή με άνοια. Το παγκόσμιο κόστος για την άνοια στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες μετρά για δισεκατομμύρια οπότε νευρολογικές παθήσεις όπως η άνοια έχουν τεράστιο οικονομικό κόστος στις κοινωνίες.  

Πως θα προωθούσατε το ερευνητικό ενδιαφέρον σε σπάνιες νευρολογικές παθήσεις και ποιος είναι ο ρόλος των κλινικών ερευνητών;

Είναι πολύ σημαντικό να προωθείται η έρευνα στις σπάνιες παθήσεις και ειδικά για τις νευρομυϊκές καταστάσεις.  Υπάρχουν εξαιρετικοί Σύνδεσμοι και οργανώσεις ασθενών όπως επίσης και εξαιρετικές συνεργασίες με κλινικούς, όπως το παράδειγμα του Σύνδεσμου Μυοπαθών στην Κύπρο και άλλες ομάδες ασθενών με σπάνιες παθήσεις οι οποίοι εργάζονται στενά στους οργανισμούς αυτούς μέσω συναντήσεων, εκπαιδευτικών σεμιναρίων, άλλα και δημιουργώντας μέσω ψηφιακών συστημάτων και ιστότοπων σημαντικά προφίλ για αυτές τις παθήσεις.  Όλα αυτά είναι σημαντικοί τρόποι για να αυξηθεί το ενδιαφέρον για αυτές τις σπάνιες παθήσεις.  

Τι είναι σημαντικό για την ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών;

Οι διεθνείς συνεργασίες είναι καθοριστικές και μπορούν να περιλάβουν όλους τους τομείς της έρευνας και της εκπαίδευσης.  Ήδη αυτές τις τρεις μέρες που πέρασα στο Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου έχει διαφανεί ότι και οι δύο μπορούμε να ωφεληθούμε από ερευνητική συνεργασία ,για παράδειγμα στον τομέα της Γενετικής, και οι δύο μπορούμε να ωφεληθούμε από την ανταλλαγή γνώσης μέσω συνεργασιών που τελικά θα οδηγήσει σε βοήθεια των ασθενών.   

Οι «μπαταρίες» των κυττάρων

Η ερευνά σας εστιάζεται στις διαταραχές των διαύλων.  Πως μπορείτε να εξηγήσετε την αίτια και τις εκδηλώσεις των διαταραχών των διαύλων;  Είμαστε κοντά σε αποτελεσματικές θεραπείες;

Οι δίαυλοι ιόντων ουσιαστικά αποτελούνται από απίστευτες πρωτεΐνες, οι οποίες υπάρχουν στην μεμβράνη όλων των κυττάρων του σώματος.  Είναι πολύ σημαντικοί ειδικά στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα και καθορίζουν για παράδειγμα την έλευση του ηλεκτρικού σήματος.  Όπως για παράδειγμα, σε μία ομάδα παθήσεων των διαύλων που επηρεάζει τους μυς,  η ηλεκτρική δίοδος προς τους μυς είναι μειωμένη.  Οι ασθενείς αυτοί μπορεί να έχουν επεισόδια όπως παραλύσεις, παρατεταμένη αδυναμία ή επεισόδια αυξημένης μυϊκής σύσπασης των μυών όπου μπορεί να είναι αφόρητα. Παράδειγμα τέτοιας μυϊκής περιοδικής κατάστασης ονομάζεται μυοτονία. Ευτυχώς έχουμε αποτελεσματική θεραπεία για την μυοτονία όπως είναι η Μεξιλετίνη και αναπτύσσουμε ακόμα πιο αποτελεσματικές θεραπείες για τις περιοδικές αυτές ανωμαλίες.  Υπάρχουν επίσης στον εγκέφαλο παθήσεις που επηρεάζουν τους διαύλους και αυτοί οι ασθενείς έχουν επεισοδιακά νευρολογικά συμπτώματα, όπως οι επιληπτικοί σπασμοί, η απώλεια της συνείδησης, η ημικρανία. Τώρα κατανοούμε τους μηχανισμούς πολύ περισσότερο και επίσης προσπαθούμε να αναπτύξουμε θεραπείες.  

Ποιες παθήσεις είναι πολύ σύνθετες και δύσκολες στον χειρισμό καταστάσεις κυρίως αθεράπευτες;  Είμαστε πιο κοντά στο να βρούμε θεραπεία;

Τα μιτοχόνδρια είναι απίστευτες δομές, όπου υπάρχουν σε κάθε κύτταρο του σώματος και παράγουν ενέργεια.  Θα λέγαμε ότι είναι ηλεκτρογεννήτριες ή μπαταρίες του κάθε κυττάρου και είναι ιδιαίτερα καθοριστικά για τον εγκέφαλο, τους μυς και την καρδία.  Ένα διαφορετικό εύρος καταστάσεων μπορεί να συμβούν αν τα μιτοχόνδρια δεν λειτουργούν και μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε ηλικία από την γέννηση, την παιδική ηλικία ανάπτυξης ή και την ενηλικίωση.  Μερικές από αυτές τις παθήσεις  μπορεί να μην είναι συμβατές με την ζωή και άλλες να προξενήσουν αναπηρία καθ’ όλη την διάρκεια ζωής του ατόμου.  Τώρα γνωρίζουμε την γενετική και είμαστε πιο κοντά στην ανάπτυξη μηχανισμών για να θεραπεύουμε αυτές τις καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων  γενετικών θεραπειών, αλλά περισσότερη έρευνα  χρειάζεται να γίνει και συνεργασία όπως αυτή με το ΙΝΓΚ θα είναι καθοριστική για την ανάπτυξη της προόδου.

Παγκόμια πρωτοπορία

Το Εθνικό Νοσοκομείο Queen Square και το Ινστιτούτο Νευρολογίας του Λονδίνου, έχουν ιδρυθεί το 1860 και έκτοτε ηγούνται παγκόσμια στην νευρολογία και έχουν σημαντική επίδραση στην πρόοδο της νευρολογίας παγκοσμίως.  Περισσότεροι από 1200 ερευνητές και φοιτητές, υπό τον καθηγητή Hanna, εργάζονται προς την κατεύθυνση της κατανόησης και την ανεύρεση θεραπειών για τις νευρολογικές νόσους.  Οι εργασίες προς αυτήν την κατεύθυνση στο Εθνικό Νοσοκομείο και το ΙΟΝ για εκατό τώρα χρόνια είναι πολύ σημαντικές, και μερικές καθοριστικές, όπως για παράδειγμα στην εφαρμογή τις απεικόνισης με μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου. Η πρωτοπόρος εργασία της Annita Harding, στην ανάπτυξη γενετικών διαγνωστικών μεθόδων σε πολλές νευρολογικές γενετικές καταστάσεις όπως οι νευρομυϊκές παθήσεις. Η ανάπτυξη καλύτερων μεθόδων, που παρακολουθούν την εξέλιξη σε παθήσεις όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η άνοια και η νόσος του Huntington. Το ΙΟΝ έχει κύριο ρόλο και επίδραση στην εκπαίδευση νευρολόγων και επιστημόνων.  Πολλοί από αυτούς τους εκπαιδευόμενους, έχουν μεγάλη επιτυχία και τώρα ηγούνται σε θέσεις της νευρολογίας και νευροεπιστημών σε όλο τον κόσμο.

__

H συνέντευξη δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο, την Κυριακή 18 Ιουνίου 2023