Molecular Virology Department

Η ίδρυση του Τμήματος Μοριακής Ιολογίας το 1995 σηματοδοτεί την έναρξη παροχής υψηλής ποιότητας διαγνωστικών υπηρεσιών στην κυπριακή κοινωνία. Οι ιοί είναι μικρο-οργανισμοί που σε αρκετές περιπτώσεις αποτελούν αιτία πρόκλησης ασθενειών στον άνθρωπο. Η έγκαιρη διάγνωσή τους είναι συχνά σωτήρια, αφού επιτρέπει τη χορήγηση συγκεκριμένης αντι-ιικής θεραπείας, εκεί και όπου υπάρχει, με σκοπό την ίαση.

Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Τμήματος Μοριακής Ιολογίας οι προσφερόμενες διαγνωστικές υπηρεσίες επικεντρώθηκαν σε ιούς που προσβάλλουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, χρησιμοποιώντας τεχνικές ανοσολογίας και μοριακής βιολογίας με στόχο την ανίχνευση ειδικών αντι-ιικών αντισωμάτων και ιικού γενετικού υλικού σε κλινικά δείγματα, αντίστοιχα. Όλες οι πιο πάνω μεθοδολογίες αναπτύχθηκαν από την διευθύντρια του τμήματος, Δρ Χριστίνα Χριστοδούλου, με απώτερο σκοπό την προσφορά διαγνωστικών υπηρεσιών για ένα ευρύ φάσμα ιών, συμπεριλαμβανομένων των ερπητοιών και των εντεροϊών. Η συνεχής εξέλιξη μέσα στα χρόνια επέτρεψε τον εμπλουτισμό της γκάμας των διαγνωστικών υπηρεσιών με μια σειρά από αναπνευστικούς ιούς, ιούς του γαστρεντερικού συστήματος, σεξουαλικά μεταδιδόμενους ιούς, καθώς και αναδυόμενους ιούς. Το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας, ως το Εργαστήριο Αναφοράς για ιογενείς λοιμώξεις στην Κύπρο, είναι επιφορτισμένο με την συνεχή παρακολούθηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας για πιθανούς αναδυόμενους ιούς που προκαλούν ανησυχία για τη δημόσια υγεία, αναπτύσσοντας παράλληλα σε τακτική βάση νέες εξετάσεις για την παροχή υπηρεσιών ανάλογα με την ανάγκη.  

Οι διαγνωστικές εξετάσεις που προσφέρει το Τμήμα είναι συνήθως για παιδιά και ενήλικες που νοσηλεύονται τόσο σε θαλάμους νοσοκομείων σε όλη την Κύπρο, μονάδες εντατικής θεραπείας, νευρολογικές κλινικές, τμήματα παθολογίας και γυναικολογίας, όσο και στον ιδιωτικό τομέα υγείας. Η διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων προϋποθέτει την παραπομπή ασθενών με διαφορετικές διαγνώσεις, όπως για παράδειγμα εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα, μυελίτιδα, ανεξήγητο πυρετό, λοιμώξεις μετά από μεταμοσχεύσεις και άλλες αιτιολογίες ανοσοκαταστολής, δερματικά εξανθήματα και βλάβες, παθολογικό τεστ Παπανικολάου και πολλά άλλα. Συμπεριλαμβανομένων των διαγνωστικών υπηρεσιών που προσφέρει το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας είναι και εξετάσεις σε  έγκυες γυναίκες με λοιμώξεις από κυτταρομεγαλοϊό (CMV) και τοξόπλασμα (πρωτοζωικό παράσιτο). Η έγκαιρη διάγνωση και των δύο πιο πάνω μικρο-οργανισμών είναι πολύ σημαντική, αφού και στις δύο περιπτώσεις, εάν η πρωτογενής λοίμωξη συμβεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η ανάπτυξη του εμβρύου μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά. Η συγκεκριμένη διάγνωση περιλαμβάνει την ανίχνευση αντισωμάτων IgG και IgM στο αίμα ή/και γενετικού υλικού DNA του ιού/παράσιτου. Εάν είναι απαραίτητο, οι διαγνωστικές εξετάσεις εκτελούνται και σε αμνιακό υγρό.

Εξαιρετικά σημαντική είναι η συνεισφορά του Τμήματος κατά τη διάρκεια τον τελευταίων τριών δεκαετιών στην αντιμετώπιση ιογενών λοιμώξεων, υπεύθυνες για επιδημίες και πανδημίες.

Το καλοκαίρι του 1996 υπήρχε επιδημία ιογενούς μηνιγγίτιδας, η οποία αντιμετωπίστηκε με επιτυχία από το Τμήμα. Η ανάλυση πολλών δειγμάτων οδήγησε στον εντοπισμό του εντεροϊού Coxsackie B5 ως τον αιτιολογικό παράγοντα για την συγκεκριμένη επιδημία, επιτρέποντας στο Υπουργείο Υγείας να λάβει προληπτικά μέτρα για το μέλλον. Αρκετά χρόνια αργότερα, μια άλλη παρόμοια επιδημία ξέσπασε σε μικρότερη κλίμακα, όπου και πάλι εντοπίστηκε ως αιτιολογικός παράγοντας ένας άλλος εντεροϊός ο Echovirus 30.

Το 2009-2010, η πανδημία του ιού της γρίπης H1N1 κατέλαβε τον κόσμο. Σε συνεργασία με το CDC στις ΗΠΑ, το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας καθιέρωσε αμέσως σε εθνικό επίπεδο ένα νέο διαγνωστικό τεστ, το οποίο προστέθηκε στην ευρεία γκάμα εξετάσεων για ιούς του αναπνευστικού συστήματος. Εκατοντάδες δείγματα υποβλήθηκαν σε επεξεργασία από το προσωπικό του Τμήματος, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στον αποτελεσματικό έλεγχο της εξάπλωσης του ιού.

Οι ιοί που μεταδίδονται από διαβιβαστές (Vector borne viruses)  στις πλείστες περιπτώσεις δεν προκαλούν επιδημίες ευρείας κλίμακας στην Κύπρο, ωστόσο σε μία μικρή μερίδα ασθενών που έχουν  προσβληθεί μπορεί να προκληθούν επιπλοκές. Οι ιοί Sandfly fever, για παράδειγμα, μεταδίδονται από ενδημικά κουνούπια και μπορούν να προκαλέσουν μηνιγγίτιδα ή μηνιγγοεγκεφαλίτιδα. Η ανίχνευση νέων αναδυόμενων ιών, όπως ο ιός Zika ή ο ιός του Δυτικού Νείλου (WNV), προσφέρεται ως διαγνωστική υπηρεσία από το Τμήμα μας όταν είναι απαραίτητο. Το πρώτο κρούσμα εγκεφαλίτιδας λόγω λοίμωξης από WNV στην Κύπρο διαγνώστηκε στο Τμήμα Μοριακής Ιολογίας και αυτό το νέο εύρημα δημοσιεύθηκε σε επιστημονικό περιοδικό.

Τα έτη 2002 και 2012 έφεραν στο προσκήνιο δύο νέες εστίες αναπνευστικού συνδρόμου, οι οποίες προκλήθηκαν και οι δύο από κορωνοϊούς. Πρόκειται για τον κορωνοϊό σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS-CoV) και τον κορωνοϊό αναπνευστικού συνδρόμου της Μέσης Ανατολής (MERS-CoV), αντίστοιχα. Δεδομένου ότι δεν υπήρξε συνεχής μετάδοση λοιμώξεων από άνθρωπο σε άνθρωπο σε καμία από αυτές τις περιπτώσεις, δεν έφτασαν ποτέ στην χώρα μας. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις υπήρχαν αιτήματα για την ανίχνευση των συγκεκριμένων ιών στο εργαστήριό μας λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας του νησιού με τις πηγές μόλυνσης.

Αδιαμφησβήτητα, η μεγαλύτερη πανδημία της πρόσφατης ανθρώπινης ιστορίας έχει προκληθεί από τον νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2, ο οποίος  εξακολουθεί να μεταδίδεται στην κοινότητα. Πολύ πριν διαγνωστεί το πρώτο κρούσμα στην Κύπρο, το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας είχε αναπτύξει μοριακό τεστ (Real-Time PCR) για την έγκυρη και ταχεία ανίχνευση του γενετικού υλικού του SARS-CoV-2. Η συγκεκριμένη διαγνωστική υπηρεσία αποτέλεσε από την πρώτη στιγμή ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία στην φαρέτρα του Υπουργείου Υγείας για την επιτυχή αντιμετώπιση της εξελισσόμενης πανδημίας. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις, το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας, για αρκετούς μήνες, πρωτοστάτησε ως το μοναδικό εργαστήριο στην Κύπρο με τη δυνατότητα εργαστηριακής διάγνωσης του ιού σε αναπνευστικά επιχρίσματα. Εκατοντάδες χιλιάδες δείγματα έχουν υποβληθεί σε επεξεργασία τους τελευταίους 24 μήνες στο Τμήμα Μοριακής Ιολογίας, κυρίως λόγω της μεγάλης προσπάθειας, τον επαγγελματισμό, και των προσωπικών θυσιών των μελών του τμήματος. Όντας ένα μικρό τμήμα εννέα μόνιμων υπαλλήλων, η ενίσχυση με την προσθήκη έκτακτου προσωπικού τόσο στο εργαστήριο όσο και σε επίπεδο διοίκησης ήταν απαραίτητη. Η προσπάθειά μας συνεχίζεται και πιθανότατα θα συνεχιστεί για τους επόμενους μήνες.

Είναι σημαντικό να προστεθεί, ότι όλες οι εξετάσεις του τμήματος είναι διαπιστευμένες βάσει του προτύπου ISO 15189, όπως συμβαίνει και με άλλα τμήματα του ΙΝΓΚ. Κύριος στόχος του Τμήματος Μοριακής Ιολογίας είναι η συνέχιση της προσπάθειας για την παροχή όσο το δυνατό καλύτερης ποιότητας υπηρεσιών για τη διάγνωση ιογενών λοιμώξεων, συμβάλλοντας στη γενική ευημερία ολόκληρης της κοινωνίας.

Ντάνα Κοπτίδης, PhD
Scientist 

Γιώργος Κρασιάς, PhD
Associate Scientist 

Τμήμα Μοριακής Ιολογίας
 

Επιμόλυνση Ανθρώπινου Κύτταρου από τον Κυτταρομεγαλοϊό (CMV), Πολλαπλασιασμός και Απελευθέρωση των νέων Ιικών Σωματιδίων. 

Η εικόνα έχει δημοσιευτεί ήδη στον επιστημονικό τύπο στο : “Immunobiology of human cytomegalovirus: from bench to bedside. Tania Crough, Rajiv Khanna. Clin Microbiol Rev. 2009 Jan;22(1):76-98”.