ΣΧΟΛΗ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΣΜΙΚ - Στην υπηρεσία της κοινωνίας μας

Μπορεί ένα μικρό σε μέγεθος Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα να ενσωματώσει καινοτόμες δράσεις οι οποίες θα επηρεάσουν θετικά την κοινωνία; Το παράδειγμα της Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου, του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου.

 (του Μαρίνου Βουκή*)

Πολλά πλέον έχουν γραφτεί σχετικά με την ευθύνη των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ) να υπηρετούν την κοινωνία. Σημαντική κριτική προς τα ΑΕΙ και κυρίως προς τα λεγόμενα παγκοσμίως διάσημα και σημαντικά ΑΕΙ, έχει επίσης καταγραφεί σε συνέχεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008, αφού οι απόφοιτοι αυτών των ΑΕΙ, με τις πράξεις και παραλήψεις τους, οδήγησαν τις κοινωνίες σε λανθασμένα μονοπάτια κρίσης ηθικής και αξιών, βύθισαν τις οικονομίες των χωρών και επηρέασαν αισθητά την ποιότητα ζωής πολλών ανθρώπων ανά το παγκόσμιο.

Ο Attila Pausits (2015) πολύ εύστοχα αναφέρεται στον τριπλό σκοπό ύπαρξης / αποστολής των ΑΕΙ, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως τα ΑΕΙ ουσιαστικά αποτελούν «ζωντανά εργαστήρια». Η εμπειρογνωμοσύνη των μελών του ακαδημαϊκού προσωπικού του κάθε ΑΕΙ, του παρέχει τη δυνατότητα να καινοτομήσει, δημιουργώντας νέες γνώσεις/πρακτικές/πολιτικές ενώ, ταυτόχρονα, η διαφοροποιημένη κοινότητα η οποία αποτελεί το κάθε ΑΕΙ, ουσιαστικά του επιτρέπει να δοκιμάσει τις νέες ιδέες και να εξάγει πολύτιμα συμπεράσματα ώστε να μεταφερθούν με επιτυχία στην κοινωνία. Μέσα στα πλαίσια αυτά και αναλογιζόμενα τις ευθύνες που τους αναλογούν, κάποια ΑΕΙ έχουν πλέον προβεί στις εξής δράσεις:

1. Ενσωμάτωση της Αειφόρου Ανάπτυξης (ΑΑ) στους πυλώνες τους, με σκοπό να δημιουργήσουν τη νέα γενιά πολιτών η οποία θα αντιλαμβάνεται και θα εργάζεται για να επιλύσει τα πολύπλοκα και πολύ-επιστημονικά παγκόσμια προβλήματα, τα οποία ταλανίζουν τις σημερινές κοινωνίες, αλλά και να επιμορφώσουν και να προτρέψουν τους σημερινούς πολίτες να βαδίσουν προς το δρόμο της ΑΑ.
2. Ενσωμάτωση ενός Όρκου στην τελετή αποφοίτησης των φοιτητών, ο οποίος θα αγγίζει τα σημεία που επιβάλλεται να έχουν ως οδηγό οι μελλοντικοί επαγγελματίες, ώστε να λειτουργεί ως ενδεχόμενος ηθικός φραγμός κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους πορείας. Εύστοχα οι απόφοιτοι του Harvard Business School στις ΗΠΑ, Max Anderson και Peter Escher, στο διάσημο βιβλίο τους (2010) συνέγραψαν όρκο για απόφοιτους συγκεκριμένου κλάδου σπουδών, ο οποίος έλαβε σημαντική δημοσιότητα στις ΗΠΑ και τον οποίο ενστερνίστηκαν ήδη πολλά από τα λεγόμενα διάσημα και σημαντικά ΑΕΙ. Οι συγγραφείς, καταγράφουν πως οι άνθρωποι παρουσιάζουν τυφλά σημεία στον προσωπικό ηθικό τους κώδικα, ενώ, ο κοινωνιολόγος Robert K. Merton (Farnworth & Leiber, 1989) επιχειρηματολόγησε πως ο επαγγελματικός όρκος, δημιουργεί τεράστια επιρροή στη συμπεριφορά, αφού παρέχει συγκεκριμένα πλαίσια συμπεριφοράς τα οποία μπορούν να δημιουργήσουν αρνητικά συναισθήματα ντροπής σε περιπτώσεις που οι κώδικες συμπεριφοράς σπάσουν και αντίστροφα, συναισθήματα περηφάνιας σε περιπτώσεις που τα πλαίσια αυτά ακολουθούνται και έδωσε ως παραδείγματα τα επαγγέλματα του ιατρού και του νομικού. Τέλος, ο Καθ. Khurana (2007) του Harvard Business School, υποστήριξε πως τα επαγγέλματα στα οποία χρησιμοποιείται όρκος, έχουν, στα μάτια της κοινωνίας, περισσότερη αίγλη και κύρος.
3. Σύνδεση της αγοράς εργασίας με τους μαθησιακούς στόχους. Ένα ΑΕΙ δε μπορεί ποτέ να είναι αποκομμένο από την κοινωνία και να παραμένει σε αδράνεια. Αντιθέτως, τα ΑΕΙ θα πρέπει να είναι ευθυγραμμισμένα με τις παγκόσμιες προτεραιότητες, να αφουγκράζονται τις ευαισθησίες της κοινωνίας και να διαφυλάσσουν το μέλλον των επόμενων γενεών, παραδίδοντας ένα κόσμο σε ίση ή καλύτερη κατάσταση από ότι η παρούσα γενιά τον παρέλαβε.

Η Σχολή Μοριακής Ιατρικής Κύπρου (ΣΜΙΚ), η μεταπτυχιακή σχολή του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, αποτελεί παράδειγμα ενός μικρού σε μέγεθος ΑΕΙ, το οποίο βασίζεται στη δέσμευση του για προσφορά υψηλής ποιότητας ακαδημαϊκών προγραμμάτων στους τομείς της Βιοϊατρικής Επιστήμης, σε επίπεδο Μάστερ και Διδακτορικό. Η ΣΜΙΚ, εναρμονιζόμενη με τις ευθύνες που της αναλογούν για να διαπλάσει τη νέα γενιά επιστημόνων, τους μελλοντικούς πολίτες ή και ηγέτες των διαφόρων χωρών από τις οποίες εντάσσει στις τάξεις της μεταπτυχιακούς φοιτητές, έχει προβεί στις ακόλουθες σχετικές με τις πιο πάνω δράσεις:

1. Έχει ενσωματώσει την ΑΑ στους 5 πυλώνες της, δηλαδή στη Διδασκαλία, στην Έρευνα, στις Λειτουργίες, στην Κουλτούρα και στην Προώθηση/Άνοιγμα στην Κοινωνία, με σκοπό να δημιουργήσει τη νέα γενιά επιστημόνων η οποία θα έχει αποτυπωμένο στο γενετικό της κώδικα, το λεγόμενο DNA, την ΑΑ. Η ΣΜΙΚ, αναλογιζόμενη τις υποχρεώσεις της οι οποίες προκύπτουν από τους 17 στόχους της Αειφόρου/Βιώσιμης Ανάπτυξης, μεταξύ άλλων, προβαίνει στις παρακάτω δράσεις:

• τα θέματα και τα αποτελέσματα της έρευνας των φοιτητών έχουν άμεση πρακτική εφαρμογή αφού προέρχονται και αντιμετωπίζουν πραγματικά ερευνητικά προβλήματα στην Κύπρο και στο εξωτερικό,
• η καθημερινή ερευνητική προσπάθεια των φοιτητών έχει άμεσο θετικό αντίκτυπο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της παρούσας και των μελλοντικών γενεών, 
• οι φοιτητές συμμετέχουν σε συστηματική βάση σε επιπρόσθετα σεμινάρια και διαλέξεις (συμπεριλαμβανομένων αυτών της Βιοηθικής ή και διαλέξεις από επιφανείς επιστήμονες κατόχους βραβείων Νόμπελ οι οποίοι αναλύουν παγκόσμιες προκλήσεις και ευρήματα),
• παρέχεται η δυνατότητα στους φοιτητές να συνεισφέρουν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, σε σειρά από εθελοντικές δραστηριότητες που στόχο έχουν τη βελτίωση της ποιότητας ζωής όπως η συνεισφορά σε εκδηλώσεις του ΤΕΛΕΘΟΝ το οποίο στηρίζει ενεργά το Σύνδεσμο Μυοπαθών Κύπρου και η οργάνωση άλλων δράσεων σχετικών με την ΑΑ,

2. Επιπρόσθετα, η ΣΜΙΚ, έχει θεσπίσει τη χρησιμοποίηση του παρακάτω Όρκου στις τελετές αποφοίτησης των μεταπτυχιακών της φοιτητών ο οποίος παρέχει συγκεκριμένα πλαίσια συμπεριφοράς σύμφωνα με τις 5 αξίες (Αριστεία, Καινοτομία, Επαγγελματισμός, Κοινωνική Προσφορά και Ομαδικότητα) του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ), του μητρικού οργανισμού της ΣΜΙΚ. Ο περιεκτικός αυτός όρκος, περιγράφεται παρακάτω: 

"I vow that, for as long as I practice my profession within ethical boundaries, and, without compromising the ability of the future generations to do the same, I will work with all my strength, to promote science, to produce novel knowledge, and to improve the quality of human life, having as values, Excellence, Social Service, Professionalism, Innovation, Teamwork".

Μέσα από τον όρκο αυτό, η ΣΜΙΚ, επιχειρεί να επηρεάσει τον ηθικό κώδικα των αποφοίτων της και να δημιουργήσει ηθικούς φραγμούς για τις μελλοντικές προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους καριέρας. Οι μέχρι στιγμής 156 απόφοιτοι της ΣΜΙΚ, διαπρέπουν στην Κύπρο και στο εξωτερικό και μέσω αυτών, η ΣΜΙΚ συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής.

3. Σχετικά με τη σύνδεση με την κοινωνία και την αγορά εργασίας, η ΣΜΙΚ, έχει προβεί μεταξύ άλλων στις παρακάτω ενέργειες:

• επιπρόσθετα με τους γνωστούς μαθησιακούς στόχους, η ΣΜΙΚ έχει ενσωματώσει στο διάγραμμα (syllabus) του καθενός μαθήματος που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα σπουδών, τους επαγγελματικούς στόχους ώστε η κάθε διάλεξη να συνεισφέρει τόσο στην απόκτηση θεωρητικών γνώσεων όσο και στην απόκτηση επαγγελματικών δεξιοτήτων,
• οι φοιτητές κατανέμονται σε τμήματα του ΙΝΓΚ, ώστε να δουλεύουν πλάι-πλάι με το έμπειρο ακαδημαϊκό προσωπικό του ΙΝΓΚ επί καθημερινής βάσης και να αποκτούν επιπλέον επαγγελματικές δεξιότητες,
• οι φοιτητές εκτίθενται καθημερινά στο τρίπτυχο των πυλώνων της εκπαίδευσης, της έρευνας και των υπηρεσιών που υπάρχουν στο ΙΝΓΚ, αφού στο ΙΝΓΚ, οι τρεις αυτοί πυλώνες είναι αλληλένδετοι και αλληλοσυμπληρώμενοι,
• η διεξαγωγή της έρευνας των φοιτητών διεξάγεται με τη χρησιμοποίηση της πιο εξελιγμένης υποδομής / ερευνητικά εργαστήρια στην Κύπρο,
• παρέχεται η δυνατότητα στους φοιτητές, αφού προηγουμένως εξασφαλίσουν τη σχετική έγκριση, για 24/7 πρόσβαση στα εργαστήρια για πειράματα, σύμφωνα με τις οδηγίες των Ερευνητικών τους Συμβούλων,
• παρέχεται η δυνατότητα στους φοιτητές, για συμμετοχή σε προγράμματα κινητικότητας όπως το Erasmus+ mobility program, είτε κατά τη διάρκεια των σπουδών των φοιτητών, είτε αμέσως μετά την αποφοίτηση τους ώστε να αποκτήσουν επιπρόσθετες, χρήσιμες για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, εμπειρίες και δίκτυα,
• παρέχεται η απαραίτητη στήριξη στους φοιτητές των Διδακτορικών προγραμμάτων της ΣΜΙΚ να συμμετέχουν, σε ετήσια βάση, σε διεθνή συνέδρια για να παρουσιάζουν την ερευνητική τους δραστηριότητα και να ενισχύουν το επαγγελματικό τους δίκτυο,
• οι φοιτητές των Διδακτορικών προγραμμάτων της ΣΜΙΚ υποχρεούνται να δημοσιεύσουν τουλάχιστον ένα ακαδημαϊκό άρθρο, ως πρώτος συγγραφέας, σε έγκριτα διεθνή ακαδημαϊκά περιοδικά, ως επιπρόσθετο κριτήριο για την επιτυχή συμπλήρωση των διδακτορικών σπουδών. Μέσω αυτού, διασφαλίζεται η έξωθεν καλή μαρτυρία σχετικά με το επίπεδο του ερευνητικού έργου και επιπρόσθετα, το έργο των φοιτητών  επικοινωνείται στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα.

Από τα πιο πάνω εξάγεται το συμπέρασμα πως ακόμη και ένα μικρό σε μέγεθος ΑΕΙ, έχει την ισχύ, μέσω των καινοτόμων δράσεων του, να επηρεάσει τις κοινωνίες στις οποίες απευθύνεται. Μεταξύ άλλων, απαραίτητες προϋποθέσεις για την επίτευξη αυτού του στόχου, είναι το ΑΕΙ να διακατέχεται από εξωστρέφεια, να έχει πρωτοπόρα ηγεσία, να δημιουργεί και να καλλιεργεί την ανάλογη κουλτούρα εντός του ΑΕΙ, να επιλέγει τους «εσωτερικούς πρωταθλητές (internal champions)» οι οποίοι θα ηγηθούν της προσπάθειας αλλαγής και να δημιουργεί το αίσθημα ιδιοκτησίας για τις όποιες σχετικές δράσεις σε όλα τα μέλη της κοινότητας του ΑΕΙ.

Ο στόχος της ΣΜΙΚ είναι να συνεχίσει να εκπληρώνει το καθήκον της προς την κοινωνία στην οποία ανήκει, βελτιώνοντας την ποιότητα στην παρεχόμενη εκπαιδευτική εμπειρία των φοιτητών και εξοπλίζοντας τους με τα απαραίτητα εφόδια για να διαπρέπουν στην επαγγελματική τους πορεία και να προσφέρουν στην κοινωνία.

Η ΣΜΙΚ θα δέχεται, κατά την περίοδο Φεβρουάριος-Μάιος 2020, ηλεκτρονικές αιτήσεις για περιορισμένο αριθμό θέσεων για τα μεταπτυχιακά της προγράμματα Μάστερ και Διδακτορικό που θα αρχίζουν το Σεπτέμβριο 2020. Οι σχετικές πληροφορίες έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της σχολής www.cing.ac.cy/csmm. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν επίσης να λάβουν πληροφορίες διευθετώντας συνάντηση με το διοικητικό ή/και ακαδημαϊκό προσωπικό της Σχολής τηλεφωνώντας στο 22-392840.

Μαρίνος Βουκής

Προϊστάμενος Γραφείου Σχολής Μοριακής Ιατρικής Κύπρου, Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου

Υποψήφιος Διδάκτορας στην Εφαρμογή της Αειφόρου Ανάπτυξης στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα

Μέλος του Advisory Council του διεθνούς οργανισμού Association for the Advancement of Sustainability in Higher Education (A.A.S.H.E.)

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

• Anderson, M., & Escher, P. (2010). The MBA Oath: Setting a Higher Standard for Business Leaders: Penguin Publishing Group
• Farnworth, M., & Leiber, M. J. (1989). Strain Theory Revisited: Economic Goals, Educational Means, and Delinquency. American Sociological Review, 54(2), 263-274. doi:10.2307/2095794
• Khurana, R. (2007). From Higher Aims to Hired Hands: The Social Transformation of American Business Schools and the Unfulfilled Promise of Management as a Profession. 41, William Street, Princeton, New Jersey USA and 3, Market Place, Woodstock, Oxfordshire, OX20 1SY, UK: Princeton University Press
• Pausits, A. (2015). The Knowledge Society and Diversification of Higher Education: From the Social Contract to the Mission of Universities. In A. Curaj, L. Matei, R. Pricopie, J. Salmi, & P. Scott (Eds.), The European Higher Education Area: Between Critical Reflections and Future Policies (pp. 267-284). Cham: Springer International Publishing