ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ, M. Revel: Σε ψηλό επίπεδο το ΙΝΓΚ

«Έχω δει το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής της Κύπρου το οποίο είναι σε υψηλό επίπεδο, αν είχατε και άλλα Ινστιτούτα όπως αυτό θεωρώ πως θα ήσασταν πολύ προηγμένοι» δηλώνει ο ισραηλινός καθηγητής  Michel Revel, του Τμήματος Μοριακής Γενετικής του Weizmann Institute of  Science. Ο κ. Revel επισκέφθηκε το ΙΝΓΚ και παραχώρησε συνέντευξη στην εφημερίδα «Καθημερινή» για τις νευρολογικές θεραπείες, την κρατική επένδυση του Ισραήλ στην έρευνα, αλλά και για τις θεραπείες του καρκίνου. 
 
–Κύριε καθηγητά θα θέλαμε να μάθουμε καταρχάς τι σας φέρνει στην Κύπρο.
–Ήρθα και για να δω τον γιο μου, που είναι πρεσβευτής του Ισραήλ στην Κύπρο και από τον διορισμό του κι εντεύθεν δεν είχα τη χαρά να τον δω. Βρίσκομαι ωστόσο εδώ και μετά από συναφή πρόσκληση του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής της Κύπρου, στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα. 

–Είστε μεταξύ άλλων και συνιδρυτής της εταιρείας Kadimastem. Ποιο είναι το κύριο μέρος των ερευνών αυτής της εταιρείας; 
–Ήμουν καθηγητής για 40 χρόνια στο Ινστιτούτο Επιστημών Weizmann στο Ισραήλ, το οποίο περιλαμβάνει πολλές εταιρείες και start ups. Τομέας μου είναι η μοριακή γενετική, που σημαίνει ότι εργαζόμαστε πάνω στο DNA και τα γονίδια για ιατρικούς σκοπούς. Κατά τη διάρκεια της παρουσίας μου στο Ινστιτούτο αναπτύξαμε φάρμακα για πολλαπλές σκληρώσεις, όπως το Rebif που είναι ήδη στην αγορά για 20 χρόνια. Με ενδιαφέρει γενικά η θεραπεία νευρολογικών ασθενειών. Όταν συνταξιοδοτήθηκα ίδρυσα την Kadimastem για να συνεχίσω τις έρευνές μου. Η εταιρεία εξειδικεύεται στην τεχνολογία βλαστοκυττάρων, αλλά πιο πριν, το 1980, είχα ιδρύσει την Interpharm στο πλαίσιο του Ινστιτούτου. Εκεί αναπτύξαμε τη γενετική μηχανική προς παραγωγή πρωτεϊνών για ιατρικές εφαρμογές. Όπως ήταν το Interferon-beta που απευθυνόταν σε θεραπείες πολλαπλών σκληρώσεων. Άρα έχω την εμπειρία στην ανάπτυξη και την έρευνα. Οπότε η Kadimastem απασχολείται στον τομέα της τεχνολογίας βλαστοκυττάρων. Μου αρέσει να λέω πως όλοι γνωρίζουμε ότι τα φάρμακα κατασκευάζονται από χημικούς, ο οποίος παράγει τα μόρια που γίνονται σημαντικά φάρμακα. Η βιοτεχνολογία χρησιμοποιεί ζωντανά κύτταρα για να παράγει φάρμακα. Οι πρωτεΐνες γίνονται μέσω γενετικής μηχανικής. Σήμερα, όμως, καταγράφονται διαφορές. Το κύτταρο από μόνο του είναι φάρμακο και το χρησιμοποιείς για να θεραπεύσεις ασθένειες. 

–Όπως; 
–Για παράδειγμα έχουν ακούσει πολλοί για τον μυελό των οστών και τη μεταμόσχευση. Η πρακτική αυτή ισχύει για χρόνια, και πολλά νοσοκομεία προσπαθούν να θεραπεύσουν τη λευχαιμία για παράδειγμα, με μεταμόσχευση μυελού των οστών. Σε άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται άλλα στελέχη που προκύπτουν από άλλους ιστούς του σώματος. Όταν μιλώ για το θέμα, λέω συχνά ότι μπορούμε να πάρουμε στελέχη και να παραγάγουμε όποιο ιστό απαιτεί ο ασθενής. Όπως ο διαβήτης που προέρχεται από το ότι στο πάγκρεας υπάρχουν στελέχη που παράγουν ινσουλίνη και άλλες ορμόνες, οι οποίες κρατάνε σταθερή τη γλυκόζη στο αίμα. Η ασθένεια επέρχεται, όταν αυτά τα στελέχη δεν λειτουργούν κανονικά. Εμείς παίρνουμε βλαστοκύτταρα και από αυτά παράγουμε στελέχη ίδια με αυτά που είναι στο πάγκρεας, σε συνθήκες εργαστηρίου φυσικά, τα δίνουμε στον ασθενή για να αποκαταστήσουμε τις δυνατότητές του ως προς την παραγωγή σταθερής γλυκόζης και άρα να αποκοπεί από την ενέσιμη ινσουλίνη. 

Αναγεννητική ιατρική και ALS

–Μια άλλη ασθένεια για την οποία έχουμε ακούσει πολλά είναι η ALS (Αμυοτροφική Πλάγια Σκλήρυνση). 
–Είναι δυστυχώς μια πολύ γνώριμη ασθένεια, οι άνθρωποι χάνουν βασικές λειτουργίες εξ αιτίας της, παραλύουν, και εμείς προσπαθούμε να αναπτύξουμε θεραπεία. Είμαστε σε στάδιο κλινικών δοκιμών στο Ισραήλ. Για μια εταιρεία, start up, να της επιτραπεί κάτι τέτοιο, δηλαδή η έρευνα, η ανάπτυξη μέσα στο πλαίσιο των καλών πρακτικών παραγωγής, πρέπει να υπάρχουν και συναφείς άδειες από τα αρμόδια υπουργεία, τον αμερικανικό FDA κτλ. Κάναμε όλη τη δουλειά και πήραμε την άδεια για την κλινική δοκιμή. 

–Ευελπιστείτε ότι η θεραπεία θα είναι σύντομα σε θέση να βγει στην αγορά; 
–Για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρξουν τρεις φάσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με την ασφάλεια, η δεύτερη με την αποτελεσματικότητα και η τρίτη αφορά, με έλεγχο, τη θεραπεία ενός μεγάλου αριθμού ασθενών. Είμαστε στην πρώτη προς τη δεύτερη φάση, δηλαδή περίπου στην αρχή. Είναι μια νέα θεραπεία που διέπεται από μια γενική ιδέα: ό,τι έχει χάσει ο ασθενής λόγω της ασθένειας είναι κύτταρα στον εγκέφαλο ή στη σπονδυλική στήλη που κρατάνε τα νευρικά κύτταρα ζωντανά και εμείς θέλουμε να δώσουμε πίσω αυτά τα κύτταρα στον ασθενή. Οπότε μέσω ένεσης αυτά φτάνουν στη σπονδυλική στήλη για να αποκαταστήσουμε, να δώσουμε πίσω κάτι που είναι χαμένο. Ονομάζεται αναγεννητική ιατρική. Είναι διαφορετική από την «κανονική» παροχή φαρμάκων που προέρχεται από χημικά μόρια που δρουν στο σώμα. Εδώ δίνουμε πίσω κύτταρα. 

–O κόσμος πιστεύει ότι το Ισραήλ έχει τη φήμη μιας χώρας η οποία είναι πολύ ανεπτυγμένη στον τομέα της ιατρικής. Γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό κι αν έπαιξε ρόλο η κρατική επένδυση που έγινε για ανάπτυξη της έρευνας. 
–Υπάρχουν πολλοί παράγοντες οι οποίοι οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα. Ο πρώτος αφορά την κουλτούρα της έρευνας που υπάρχει στο Ισραήλ, ο δεύτερος έχει να κάνει με τη διαδικασία επιλογής των φοιτητών στις ιατρικές σχολές, η οποία γίνεται με πολύ αυστηρά κριτήρια και έχει υψηλές απαιτήσεις. Ο κάθε γιατρός του Ισραήλ συνήθως περνά 2 με 3 χρόνια εκπαίδευσης στο εξωτερικό, ενώ παράλληλα έχει γίνει και επένδυση από το κράτος στο Σύστημα Υγείας της χώρας, παρέχοντας σε αυτό κονδύλια για να έχει τα δικά του νοσοκομεία. Επίσης, υπάρχει μια πολύ καλή υποδομή για την υγεία, όμως αυτό που θεωρώ ότι είναι το πιο σημαντικό είναι ότι η έρευνα στοχεύει στο να επιτύχει την αριστεία αλλά και να μπουν οι ικανότεροι άνθρωποι στις πιο καίριες θέσεις. Αξίζει να αναφέρω ότι έχουμε πολύ καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ, την Αγγλία και την Ευρώπη ευρύτερα, αφού παρόλο που δεν είμαστε μέλος της Ε.Ε. συμμετέχουμε στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα έρευνας Horizon 2020 στο οποίο επενδύσαμε πολλά χρήματα. Τέλος, καταγράφουμε τον υψηλότερο αριθμό δημοσίευσης επιστημονικών άρθρων. 

Θα έπρεπε να υπήρχε μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ

–Θεωρείτε ότι έχουμε και εδώ στην Κύπρο αυτή την επιστημονική κουλτούρα και ποιες είναι προοπτικές; 
–Δεν είχα την ευκαιρία να επισκέπτω τα άλλα νοσοκομεία, αλλά έχω δει το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής της Κύπρου το οποίο είναι σε υψηλό επίπεδο. Αν είχατε και άλλα Ινστιτούτα όπως αυτό θεωρώ πως θα ήσασταν πολύ προηγμένοι. Επίσης, θα έπρεπε να υπήρχε μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ και πιστεύω πως υπάρχει μια πραγματική επιθυμία μεταξύ των δύο πλευρών ούτως ώστε να υπάρξει συνεργασία στον τομέα της επιστήμης με μικρές και μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες. 

–Πόσο μακριά είμαστε από τη θεραπεία για τον καρκίνο; 
–Καμιά ασθένεια δεν μπορεί να θεραπευτεί από ένα μόνο φάρμακο, αλλά υπάρχουν πολλές ασθένειες τις οποίες αποκαλούμε καρκίνο, ωστόσο είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους στην πραγματικότητα. Εξαρτάται σε πιο σημείο του σώματος εκδηλώνεται, γι’ αυτό δεν μπορούμε να πούμε ότι μπορούμε να βρούμε μια θεραπεία για όλα τα είδη καρκίνων αλλά μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει πρόοδος για παράδειγμα στην παιδική λευχαιμία, και όπως είμαι σε θέση να γνωρίζω λόγω της κόρης μου η οποία δραστηριοποιείται σε αυτό τον τομέα, υπάρχει 80% επιτυχία. Εξού και έρχονται ασθενείς από μέρη όπως η Λωρίδα της Γάζας για να θεραπευτούν στο Ισραήλ. Όσον αφορά τον καρκίνο για τους ενήλικες χρειαζόμαστε πρόληψη, δηλαδή να έχουμε ένα υγιεινό τρόπο ζωής και να αποφεύγονται καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο όπως η έκθεση στην ραδιενέργεια ή η χρήση καρκινογόνων ουσιών που χρησιμοποιούνται στην τομέα της γεωργίας. 

ΝΙΚΟΛΑΣ ΠΕΤΡΟΥ και ΜΑΡΙΑ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ

*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή»  στις 16-12-2018